Efes Dünya Kültür Mirası listesine kabul edildi!

Almanya’nın Bonn şehrinde toplanan Dünya Miras Komitesi, Diyarbakır Surları ile Hevsel Bahçeleri’ni UNESCO Dünya Kültür Mirası olarak tescilledi. Dünya Kültür Mirası listesine Türkiye’den giren 14. yer olan Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri, Prof. Dr. Öcal Oğuz’un ifadesine göre 20 üyenin tamamı Diyarbakır’ın lehine söz alarak hem koruma planının hem mirasın insanlık için çok önemli olduğunu vurgulaması sonucunda büyük bir uzlaşma ve alkışlar arasında listeye kabul edildi.

8 bin yıllık Hevsel Bahçeleri, Diyarbakır’ı çevreleyen surların doğu kısmında ve Dicle Nehri kıyısında bulunuyor. 10 bin dönümlük arazideki bahçeler, Dicle nehrinin debisinin azalmasıyla oluşmuş deltanın verimli bahçe ve bostanlara evrilmesiyle ortaya çıktı. İsmi ise 1960’lı yıllarda ağaçlı alan anlamına gelen Kürtçe ‘Hoser’den Hevsel’e dönüştü.  

Kuşların göç yolunda    

Bahçeler, Antik dönemlerden beri Diyarbakır’ın tahıl ambarı. Burada hâlâ meyve ve sebze yetiştiriliyor. Diyarbakır karpuzunun yanı sıra soğan, roka ve marul da bahçelerin mamulleri arasında. Bahçelerin bir özelliği de kuşların göç yolu üzerindeki olması. Dolayısıyla bu bölgede 180’den fazla kuş türünün gözlemleniyor. Susamuru, kirpi, sansar, kızıl tilki, yabandomuzu, sincap, kertenkele, yılan ve kurbağa gibi hayvanlar türleri de görülüyor.

Diyarbakır’ın simgeleri arasındaki bahçeler, türküler, rivayetler ve edebiyata konu oldu.

Atatürk de hayrandı

Sultanların bülbül sesi dinlemek için geldiği Hevsel Bahçeleri’nin bir hayranı da Mustafa Kemal Atatürk. Diyarbakır ziyaretlerinde Hevsel Bahçeleri’ni gören Gazi Köşkü’nde kalması ve konuklarını burada ağırlaması Atatürk’ün bahçelere hayranlığının işaretleri.

Bahçelere Evliya Çelebi, Şemsedin Sami, Mehmed Uzun ve Yaşar Kemal’in de aralarında olduğu isimler de eserlerinde yer verdi. Ünlü ‘Suzan Suzi’ türküsünde adı geçen Kırklar Dağı da Hevsel Bahçeleri’nde bulunuyor. Geçen yıl bahçelerin,  TOKİ  yapılması ve HES projeleriyle zarar görmesi gündeme gelmiş, Diyarbakırlılar bahçeleri korumak için nöbet tutmuştu.

Bahçelerle birlikte Kültür Mirası listesine giren Diyarbakır Surların uzunluğu 5.7 km, yüksekliği 10-12 metre. Surların tarihi ise MÖ.3.000 - 4.000 yıllarına uzanıyor.

İlk kez Huriler tarafından bugünkü İçkale’nin olduğu yerde yapılan bu surlar, günümüzdeki halini ise MS. 346 yılında İmparator II. Constantinius tarafından yapılan bölümlerle alıyor. Dicle vadisinden yaklaşık 100 metre yükseklikte geniş bir düzlük üzerine kurulan, gri-siyah bazalt taşından yapılmış surlar, iç ve dış kaleden oluşuyor. Dış kalenin 82 burcu var. Diyarbakır Kalesi ve Surları kente egemen olan 30 kadar uygarlığın mimari karakterlerini, dönemlerinin sanatsal üsluplarını yansıtıyor. Bu oyma ve kabartma motifler ve kitabelerle Anadolu tarihinin yazıya dönüştüğü ve toplu olarak görülebildiği tek örnek olarak gösteriliyor.

Uygarlık tarihinin merkezi

Dün yapılan Dünya Miras Komitesi toplantısında  İzmir  Selçuk’taki Efes Antik Kenti, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine kabul edildi. ‘Antikçağ’ın Anadolu başkenti’ olarak bilinen Efes’in tarihi Cilalı Taş Devri’ne M.Ö 6000 yıllarına dayanıyor. Tarihi boyunca uygarlık, bilim, kültür ve sanat alanlarında önemli rol oynayan Efes, antik dünyanın en önemli merkezlerinden biri. Efes’te 100 yıldır süren arkeolojik çalışmalar, yeni keşiflerle devam ediyor.

1996 yılında kazılarda Neolitik Döneme ait buluntulara rastlanan Efes, MÖ 1050 yıllarında Yunanistan’dan gelen göçmenlerin de yaşadığı bir liman kentiydi. MÖ 560 yılında şu anda yıkılmış kolonlardan oluşturulmuş bir sütunun kaldığı Artemis Tapınağı’nın çevresine kuruldu. Anadolu’nun eski anatanrıça (Kybele) geleneğine dayalı Artemis kültünün en büyük tapınağı Artemis, dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul ediliyor.

Bugün gezilen Efes ise Büyük İskender’in generallerinden Lisimahos tarafından MÖ 300 yılında kuruldu. Efes, Hellenistik ve Roma dönemlerinde en görkemli yılları yaşadı. Roma Dönemi’nde Asya eyaletinin başkenti oldu ve nüfusu 200 bin kişi civarındaydı.

Efes, Bizans Çağı’nda tekrar yer değiştirmiş ve Selçuk’taki Ayasuluk Tepesi’ne geldi. 1330 yılında Aydınoğulları’nın merkezi oldu. 16. yüzyıldan itibaren giderek küçülmeye başladı.

Celsius Kütüphanesi, Hadrian Tapınağı, Serapis Tapınağı gibi önemli mimari eserleri barındıran Efes, yılda yaklaşık 1.5 milyon kişi tarafından ziyaret ediliyor.

HasankeyfToUNESCO

Önceki günkü kararın ardından Batman’ın önemli tarihi ve kültürel mirası Hasankeyf’in geleceği de sosyal medya üzerinden gündeme geldi. #HasankeyfToUNESCO hashtag’iyle paylaşılan tweet’lerde Hasankeyf’in üzerinde yapılması planlanan Ilısu Barajı tarafından yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu bir kez daha hatırlatıldı. Bu kültürel hazinenin korunması için yetkililere çağrıda bulunuldu.

UNESCO Dünya Mirası listesinde neler var?

- İstanbul’un Tarihi Alanları (1985)

- Sivas’taki Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) (1985)

- Çorum’daki Hattuşaş - Hitit Başkenti (1986)

- adıyaman’a bağlı Nemrut Dağı (1987)

- Muğla’da Xanthos-Letoon (1988)

- Karabük’e bağlı Safranbolu Şehri (1994)

- Çanakkale’de bulunan Truva Antik Kenti (1998)

- Edirne’deki Selimiye Camii ve Külliyesi (2011)

- Konya sınırlarındaki Çatalhöyük Neolitik Kenti (2012)

- İzmir’deki Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (2014)

- Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (2014)

Milliyet