Enflasyon neden artıyor? Flaş iddia...

Yüksek enflasyon tüm vatandaşlar için büyük bir problem haline gelirken, artan yaşam maliyetleri isyan boyutuna taşındı ve enflasyonun sebepleri sorgulanmaya başladı.

Pek çok ekonomist mevcut küresel enflasyonun enerji krizi, gıda maliyetlerinin artması ve tedarik zincirinin bozulması gibi sebeplerden olduğunu söylese de kimi alternatif görüşler şirketlerin yüksek kârlılıklarının enflasyonu tetiklediği görüşünde fikir birliği sağlıyor.

Türkiye’de ve dünyada son 2 yılda şirketlerin kârları rekor düzeyde artarken özellikle tekel veya oligopol (az sayıda şirketten oluşan) piyasalarda şirketlerin yüksek kârlılıklarını maliyet artışının üstünde yapılan fiyat artışlarından sağladığı iddia ediliyor.

Konu ile ilgili Sozcu.com.tr’ye değerlendirmelerde bulunan Prof. Hayri Kozanoğlu, şirketlerin enflasyonist ortamı fırsat bildiğini belirtirken Prof. Ceyhun Elgin ise yüksek kârlılıkların enflasyonu arttırıcı bir etkisinin olduğunu ancak genel olarak enflasyonun tamamını bu kârlılık artışlarına bağlamamak gerektiğini dile getirdi.

‘BİR BAŞKA ŞOK DA KÂR PATLAMALARI’

Nisanda ABD Merkezli düşünce kuruluşu Ekonomik Politika Enstitüsü’nün bloğunda ekonomist Josh Bivens tarafından yayımlanan bir yazıda paylaşılan verilerde şirket kârlılıklarının enflasyona etki ettiği belirtilirken devletlerin buna karşı ne gibi önlemler alması gerektiği tartışıldı.

Bivens, finans dışı kurumsal sektörde nisan ayında 2020 ve 2021 arasındaki fiyat artışının yarısından fazlasını şirket kârlarının oluşturduğunu tespit eden bir çalışma yayınladı. Bivens, “Fiyatları artıran kâr marjlarındaki büyük artışı pandemi gibi, petrol fiyat şoku gibi başka bir şok olarak görüyorum” dedi.

1955’TEN BU YANA GÖRÜLEN EN BÜYÜK ARTIŞ

Liberal bir düşünce kuruluşu olan Roosevelt Enstitüsü tarafından haziranda yayımlanan bir başka rapor da bazı firmaların piyasa konumlarını istismar ettiğini belirtti. ABD enflasyonu geçtiğimiz aylarda 1970’lerden bu yana gördüğü en yüksek seviyeye yerleşirken rapora göre şirketlerin kârlarındaki yıllık artış 1955’ten bu yana görülen en yüksek seviyeye ulaştı.

Çalışmanın yazarlarından Roosevelt Enstitüsü ekonomisti Mike Konczal konu ile ilgili, “Kârlardaki bu artış enflasyondaki artışta şirket gücünün küçük ama gerçek bir rolü olduğunu düşündürüyor” dedi.

BEYAZ SARAY ENERJİDEKİ YÜKSEK KÂRLARI HEDEF ALMIŞTI

Geçtiğimiz aylarda Beyaz Saray yönetimi de aşırı kâr eden enerji şirketlerini hedef tahtasına oturtmuş ve onları akaryakıt fiyatlarını artırmak ve enflasyonu tetiklemekle suçlamıştı.

ABD'de akaryakıt maliyetlerinin enflasyon üzerinde baskı oluşturması nedeniyle ABD Başkanı Joe Biden, şirketlerin fiyatları tüketicilerin aleyhine yüksek tuttuğunu söyleyerek üretimi artırma çağrısı yapmıştı.

TÜRKİYE’DEKİ BÜYÜK ŞİRKETLERİN KÂRLARI PATLADI

Öte yandan Türkiye’de de eylülde yüzde 83,45’e ulaşan enflasyonun yanında geçtiğimiz aylarda şirketlerin kârlarında patlama yaşandığı görülmüştü. Örneğin ikinci çeyrek bilançolarına bakıldığında Borsa İstanbul’da işlem gören 429 şirketin bu çeyrekte elde ettikleri toplam net kâr, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 286 artışla 200 milyar TL’yi aştı.

Böylelikle borsa şirketlerinin 6 aylık toplam kârı geçen yıla göre yüzde 220,5 artış göstererek 316,5 milyar TL oldu. Kimi uzmanlar şirketlerin enflasyon muhasebesi uygulamaması nedeniyle bu verilerin reel kârlılığı göstermediğini belirtse de sanayi ve enerji gibi sektörlerde kâr artışlarının maliyet artışlarının üstünde kaldığı görüldü.

Örneğin petrol ve döviz kurlarındaki artışlar nedeniyle bu yıl akaryakıt fiyatları sert yükselirken, Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş'nin (Tüpraş) kârlarının katlanması dikkat çekti. Geçen yılın ikinci çeyreğinde 1,7 milyar TL olan Tüpraş'ın net dönem kârı yüzde 524'lük artışla 10,6 milyar TL'ye yükseldi.