İnşaat projelerinin denetimlerini meslek odaları yapmayacak!

TMMOB’a bir gece yarısı önergesiyle neşter vuruldu. Yeni yasaya göre projelerin denetimi meslek odalarınca yapılamayacak. Böylelikle mesleki denetimden uzak kalacak projeler bittikten sonra eksiklikleri tespit edilebilecek. Asıl tehlike ise projelerdeki asansör, yangın merpeni, elektrik sistemi gibi teknik konuların da denetim dışına çıkacak olması. 16/9 kuleleri, Topçu Kışlası, Likör Fabrikası, Sulukule gibi kamuoyunun yakından bildiği projelerin hemen hepsi kâğıt üzerindeyken eksiklikleri görülmüş ve itirazları yapılmıştı. Birçoğu da daha sonra yargıdan döndü. 

TBMM Genel Kurulu’nda, torba yasa teklifinin görüşmeleri sırasında kabul edilen önergeyle, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’nin (TMMOB) harita, plan, etüt ve projelerine belli ücret karşılığında vize verme yetkisi Çevre Bakanlığı’na verildi. Ayrıca yeni düzenleme ile birlikte bir mimari estetik komisyonu kuruluyor, bu yeni komisyon yapıların ve onaylı mimari projelerin özgün fikir ifade edip etmediğine karar verecek. Tartışmalar arasında yasa teklifi kabul edildi. TMMOB’un önemli projelerin önünde engel olarak görüldüğü ve Gezi Parkı eylemlerine destek verdiği için hükümetin hışmına uğradığı iddia ediliyor. 

Yetki anayasadan geliyor 

Gerek anayasanın 135. maddesi, gerekse 6235 sayılı TMMOB Kanunu’nda odalara, “Mesleğin ve meslek mensuplarının kamu yararı doğrultusunda gelişimi, birbirleriyle ve halkla olan ilişkilerinde dürüstlüğün ve güvenin hâkim kılınması. Mesleğin doğru uygulanmasının sağlanması, mimarlık/mühendislik meslek alanlarındaki hizmetlerde, kamunun can ve mal güvenliğinin sağlanması ve korunmasına yönelik denetim ve gözetimlerde bulunulması, hizmetin mimar/mühendis tarafından yapılıp yapılmadığının denetlenmesi, haksız rekabetin önlenmesi” gibi konularda görev ve yetki veriyordu. Odalar bu yetki ile proje aşamasında mimarlık ve mühendislik hizmetlerini denetliyordu. Asansör, yangın önleme ve söndürme, statik yapı, depreme karşı önlemler, elektrik, elektronik sistemler odalarca proje aşamasında denetleniyor, yanlış uygulamalar en başında düzeltiliyordu. Yeni karar ile bu denetim tamamen resmi makamlara bırakılarak tek yönlü bir sorgulama sistemine geçiliyor. 

‘Denetim kaldırıldı’ 

TMMOB Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Soğancı, torba yasa olarak bilinen düzenleme ile TMMOB’un ve odalarının asli görevi olan mesleki denetimin ortadan kaldırılacağını öne sürerek, düzenlemeyi eleştirdi. Genel kurulda kabul edilen 3194 Sayılı İmar Kanunu’nun 8. maddesine eklenen bir bentle “Harita, plan, etüt ve projeler; ilgili idare kanunlarında açıkça belirtilen yetkili kuruluşlar dışında meslek odaları dahil başka bir kurum veya kuruluşun vize veya onayına tabi tutulamaz, tutulması istenemez. Vize veya onay yaptırılmaması ve benzeri nedenlerle müellifler ve bunlara ait kuruluşların büro tescilleri iptal edilemez veya yenilenmesi hiçbir şekilde geciktirilemez. Müelliflerden bu hükmü ortadan kaldıracak şekilde taahhütname talep edilemez” düzenlemesi yapıldığını ifade eden Soğancı, düzenleme ile TMMOB’a bağlı meslek odalarının, meslektaşları üzerindeki denetiminin tamamen kaldırıldığını savundu. 

Projeler başlayınca iş işten geçecek 

Mimarlar Odası Genel Başkanı Eyüp Muhçu ise yeni düzenleme ile odaların anayasa ve yasalardan kaynaklanan sorumluluklarının bypass edildiğini belirterek şunları söyledi: ‘‘Meslek odaları kamu yararına, sağlıklı kentleşme adına, güvenli, çevreye uyumlu, kültüre ve tarihe saygılı yaşam yerleri oluşturulmasına hizmet eder. Bunlar engellendi. Estetik komisyonu kurularak meslektaşlarımızın müellif hakları gasp edildi. Meslektaşların ürettiği hizmetler odalar tarafından denetlenirdi. Mesleki denetim yapılırdı. Mimarlık, mühendislik hizmetlerinin doğru yapılıp yapılmadığı denetlenirdi. Büro tescil belgeleri yenilenerek odaların meslektaşlarının faaliyetlerini denetim altında tutuyorlardı. Yeni yapılanmaları mesleki denetim üzerinden izliyorduk. Projeleri görüyor, itirazlarımızı kâğıt üzerinde yapıyorduk. 16/9 kuleleri,Topçu Kışlası gibi pek çok proje bu şekilde izlendi. Mesleki denetim kalkınca inşaatlar yükselince kamu zararlarını fark edeceğiz ama iş işten geçmiş olacak.’’ 

Bir çok projeye dava açtılar 

TMMOB’a bağlı odalar tüpgeçit, 3‘üncü köprü, nükleer santral, Dubai Şeyhi El-Maktum‘un Levent projesi,  İzmir  Otoyolu, Galataport ve kentsel dönüşüm projeleri başta olmak üzere birçok yatırımda kamu yararı olmadığı ve mevcut yasalara uymadığı gerekçesiyle dava açmıştı. Bu davaların pek çoğunu da kazanmasına rağmen, ya yargı uzun sürüp projeler bittiği için açılan davalar sonuçsuz kaldı ya da idare yeni plan ve proje değişikliği ile yoluna devam etti. Dava açtıkları bazı projeler ise davalar nedeniyle hiç hayata geçemedi. 

Dava açtıkları önemli projelerden bazıları şunlar: ”Zeytinburnu 16/9 Kuleleri, Şişli Likör Fabrikası, Topçu Kışlası, Fener Balat, Sulukule ve Kartal Kentsel Dönüşüm Projeleri, Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Projesi.”

Ömer Erbil/Radikal Gazetesi