Irak’ın imarında Türk müteahhitler öncü olacak!

Ülkenin bu yılki inşaat projeleri dahil, kalkınma ve istikrar projeleri içinse 23 milyar dolara ihtiyacı olduğu ifade ediliyor. Ülkenin yeniden imar ve istikrarı için 5 milyar dolar kredi kolaylığının yanı sıra 50 milyon dolarlık insani ve kalkınma yardımı içeren projeler için hibe taahhüdünde bulunan Türkiye'nin, Irak'ın imar sürecinde önemli bir rol oynayacağı vurgulanıyor. Özellikle bugüne kadar Irak'ta toplam bedeli 25 milyar dolara ulaşan 960 projeyi hayata geçiren Türk müteahhitlik firmalarının, Irak'ın yeniden imarında birçok projeyi üstleneceği belirtiliyor.

Para Dergisi'nde yer alan habere göre özellikle tahrip edilmiş yapıların yeniden inşasının gündemde olduğu Irak'ın yeniden inşasında boru hattı, arıtma ve içme suyu gibi altyapı; konut, askeri tesis, sosyalkültürel tesisler, idari bina, okul ve sağlık tesisleri gibi üstyapı; enerji hatları, enerji santralleri, depolama tesisleri, endüstriyel tesisler ve petrokimya tesisleri gibi çeşitli sanayi tesisi; sulama ve baraj gibi çeşitli su projeleri ve havaalanı ile yol-köprü-tünel gibi çeşitli ulaşım projelerinin üretilmesi bekleniyor.

Çok fazla iş fırsatı var
Bu arada Irak'a "Türk işadamları" aracılığıyla kullandırılmak üzere Türkiye tarafından açılacak 5 milyar dolarlık kredinin en az 10 milyar dolarlık iş hacmi oluşturması bekleniyor. Kredinin, aym zamanda Irak tarafından Türk müteahhitlik firmaların birikmiş alacaklarını ödemelerine ve firmaların mevcut projelerini tamamlamalarına da imkan yaratacağı, söz konusu kredinin önemli bir bölümünün gerekli malzeme, makine-ekipman, teçhizat ve çeşitli hizmetlerin karşılığı olarak yine Türkiye'ye geri döneceği vurgulanıyor.

Irak'ta istikrarın sağlanması ve güvenlik sorununun kesin olarak çözümlenmesinin hayati önem taşıdığına dikkat çeken iş dünyası, bu koşulların sağlanmasının ardından, Bağdat ve çevresi ile Basra başta olmak üzere ülkenin diğer bölgelerinde de müteahhitlik firmalarına daha fazla iş fırsatı doğacağına inanıyor.

Yeniden inşaya 100 milyar dolar
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-Irak İş Konseyi Türk tarafı Başkanı Emin Taha, Irak'ın son yıllarda DEAŞ'tan gördüğü zararların hacminin çok büyük olduğunu vurgulayarak, Irak'ın yeniden inşası için 100 milyar dolar gibi bir yatırıma ihtiyaç olduğunu belirtti. Kuveyt'te Irak'ın yeniden imarı için düzenlenen uluslararası konferansta gerçek anlamda 27 milyar dolar toplandığını ifade eden Taha şunları kaydetti:

"Irak'ın yeniden imarında en yüksek desteği Türkiye verdi. 5 milyar dolar kredi kolaylığı sağlayacağını açıkladı. Hibe miktarı ise 50 milyon dolar. Bu da Türk özel sektörü ve Türk halkı için gururdur. İraklılar da şu anda bunun farkındalar. Çünkü İran gibi bir ülke bir kuruş vermezken, Kuveyt 1 milyar dolar, petrol zengini Suudi Arabistan 1.5 milyar taahhüt etti. Irak'm yeniden imarı çerçevesinde altyapı, üst yapı inşaatına, özellikle DEAŞ'tan kurtarılan bölgelere bu paranın büyük bir çoğunluğu ayrılacak. Musul, Ramadi, Tikrid, Felluce gibi iller için paraya ihtiyaç var. Paranın kalan yüzde 30'u da enerji santralleri için harcanacak. Türkiye bu yardımla, İraklıların bir kez daha yanında olduğunu ispatladı."

"Biraz zaman lazım"
Emin Taha, 2018'in yaraların sarılacağı, 2019'un ise daha fazla ticaret ve yatırımların yapılacağı bir yıl olacağının altını çizdi. Güvenliğin yatırım için olmazsa olmaz bir unsur olduğuna dikkat çeken Taha, güvenin olmadığı bir yerde yatırım yapılamayacağını vurguladı. Yeniden imarın gündeme geldiği Irak'ta ortamın yatırım için yüzde 100 hazır olmadığını ifade eden Taha, "DEAŞ'ın Irak'ta bulunduğu yıllara göre durum çok daha iyi ve iyiye gidiyor. Ancak büyük yatırımlar için ortam henüz uygun değil. Biraz zaman lazım. Yatırımcılarımız uzun vadeli yatırımlar için şimdiden Irak'a gitsinler, iletişim kursunlar, görüşmelerini yapsınlar. Biz de DEÎK Türkiye-Irak tş Konseyi olarak her zaman onlara yardımcı olacağız. Irak'ta şu anda küçük çaplı yatırımlar yapılabilir. DEAŞ ile savaştan çıkan bir ülke olan Irak, 12 Mayıs'ta ülke genelinde milletvekili seçimlerine gidecek. Yaralar sarılacak" diye konuştu.

Türk özel sektörünün Irak'a daha çok "yap-işlet-devret" yöntemiyle hayata geçirilen projeler için gittiklerini vurgulayarak, yatırım için gidenlerin sayısının az olduğunu kaydetti. Irak'ta iş yapan iş yatırımcıların karşılaştıkları sorunlara ve zorluklara değinen Taha, "Irak'ın yatırımlara verdiği teşvik ve destekler istenilen hızla gerçekleşmedi veya verilen sözler birebir yerine gelmedi. Irak'ın Ulusal Yatırım Üst Komisyonu pasif kaldı. Dolayısıyla Irak fazla yatırımcı çekemedi. Bunu da biz her fırsatta Iraklı yetkililere iletiyoruz" dedi.

5 milyar dolar kredinin kullanıma ilişkin ise detaylar henüz netleşmedi. Taha, kredilerin kullanımına ilişkin esasların önümüzdeki günlerde netleşeceğini vurgulayarak, olmasını bekledikleri muhtemel yaklaşınu şöyle anlattı: "İraklılardan önem arz eden projeleri istenecek. Bu sektörlerdeki işleri yapacak Türk firmalarına bu işler verilecek. Ödemeleri, Türk hükümeti Türk Irak Stadyumu, Basra firmalarına yapacak diye düşünüyoruz."

"Her zaman önemli bir pazardı"

Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Mithat Yenigün ise, coğrafi yakınlık ve süregelen ilişkiler çerçevesinde Irak'ın Türk yurtdışı müteahhitlik hizmetleri ve dış ticaret için her zaman önemli bir pazar olduğunu vurgulayarak, Irak'ın bugün de gündemdeki yerini ve önemini koruduğunu ifade etti. 1970'lerden günümüze kadar Türk müteahhitlik firmaları tarafından Irak'ta gerçekleştirilen 960 projenin toplam bedelinin yaklaşık 25 milyar dolara ulaştığını söyleyen TMB Başkam Yenigün, bu tutar ile Irak'ın toplam proje bedeli bakımından Türk müteahhitlik firmalarının yurtdışında en fazla iş üstlendikleri Ortadoğu'daki birinci, dünya genelindeki dördüncü ülke konumunda olduğunu vurguladı.

Türk firmalarının Irak'ta yeniden faaliyet gösterebilmeleri için ülkede istikrarın sağlanması ve güvenlik sorununun kesin olarak çözümlenmesinin hayati önem taşıdığını belirten Yenigün, bu koşulların sağlanmasının ardından, Bağdat ve çevresi ile Basra başta olmak üzere ülkenin diğer bölgelerinde de müteahhitlik firmalarına daha fazla iş fırsatlarının doğabileceğini kaydetti.

1.5 milyar dolarlık alacak
Geçtiğimiz dönemde Irak'ta güvenlik sorunlarının ciddi düzeylere ulaşması ve hak ediş ödemelerinin yapılamaması nedenleriyle bu ülkede iş üstlenmiş Türk firmalarının çok ciddi sorunlarla karşı karşıya kaldığını ve işlerini durdurduğunu dile getiren Yenigün, Türk firmalarının Irak'taki işlerinden doğan 1.5 milyar dolar tutarındaki alacakları konusunda henüz herhangi bir gelişme kaydedilemediğinin altını çizdi. Yenigün, "Kuzey Irak'ta, Türk müteahhitlik firmalarının ödemeleri ile ilgili herhangi bir gelişme söz konusu olmamasına karşın ülkenin güneyinde faaliyet gösteren ve işvereni devlet kuruluşu olan bazı firmalarımızın bir kısım alacaklarını tahsil edebildikleri bilgisi edinilmekte. Son dönemde, bazı firmalarımız Basra bölgesinde büyük ölçekli enerji santralı projeleri üstlendiler" dedi.

Yenigün, Irak'ın yeniden imarı kapsamında Türkiye tarafından açılacak 5 milyar dolarlık kredinin Irak tarafının Türk müteahhitlik firmalarının birikmiş alacaklarını ödemelerine ve firmaların mevcut projelerini tamamlamalarına da imkan yaratacağını vurguladı.

"Gündemimizde sağlık yatırımları var"

İhsan ŞAHİN / Sıla Grup Yönetim Kurulu Başkanı: Yatırım için Irak'ın biraz durulmasını ve önümüzü görmeyi bekliyoruz. Irak'ta her şey çok çabuk değişiyor. Öncelikle seçim sonuçları, sonrasında Merkezi Hükümet ile Kuzey Irak'ın arasındaki statü durumunun ne olacağı, sürecin nasıl korunacağı, Irak petrol kaynaklarının nasıl işletileceği, Irak ekonomisini nasıl etkileyeceği, Suriye politikalarıyla Irak'taki gelişmelerinin ne olacağı... Bütün bunları görmek istiyoruz. 2008 ve 2011 arasında ortaklarımızla beraber Irak'ta başta hastane olmak üzere inşaat ve konut alanında ciddi yatırımlarımız oldu. 2011'den sonra, Irak'ta cereyan eden hadiseler, iki ülke arasında yaşanan siyasi gerginlik işlerimizi tasfiye etmemizi ve oradan ayrılmamızı gerektirdi. Ama yeniden Irak'la ilişkilerin düzeldiğini, coğrafyadaki jeopolitiğin yeniden şekillendiğini görüyoruz. Tekrar Irak'ta yatırım ve iş yapma niyetindeyiz. Irak'taki süreç süreklilik haline dönerse, ekonomi tekrar eski gücüne kavuşursa, başta sağlık alanında olmak üzere bazı projelerle ilgilendiğimizi söyleyebiliriz. Gündemimizde hastane yapımı, işletilmesi, serum ve enjektör fabrikası yatırımı projeleri var. Enjektör ve serum fabrikalarının toplam maliyeti 40-45 milyon euro. Hastane yatırımının büyüklüğünde ise oradan gelecek talepler belirleyici olacak. Yatırımlar için Bağdat'ı düşünüyoruz.

"Yıkılmış yapıların imarı gündemde"

Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası (İNTES) Başkanı Celal Koloğlu, Irak'ın her zaman Türk müteahhitleri ve işadamları açısından önemli bir pazar olduğunu belirterek, iki ülke arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesinin oldukça önemli olduğunu kaydetti. Koloğlu, iki ülke arasındaki tarihi ve kültürel bağların bu ilişkilerin geliştirilmesinin önemli bir zeminini oluşturduğunu dile getirdi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun geçtiğimiz günlerde gerçekleştirdiği Irak ziyaretinde Irak'ın yeniden inşasında Türk müteahhitlerin rol almasının gündeme geldiğini belirten Koloğlu şunları söyledi:

"Irak Dışişleri Bakanı Caferi de gerçekleştirdikleri görüşmede ekonomik alandaki ilişkilerin geliştirilmesi için Türk şirketlerini Irak'ta daha fazla yatırım yapmaya davet etti. Bugüne kadar Irak'ta Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, 25 milyar dolara yakın yatırım gerçekleştiren Türk müteahhitleri, Irak'ın yeniden imarında da elbette önemli bir rol üstlenebilir. Tüm jeopolitik risklere rağmen 2017'de Irak'ta 1 milyar 17 milyon dolarlık proje Irak, Duhok üstlenildi. Özellikle tahrip edilmiş yapıların yeniden inşası gündemde."

"Yeni yatırımlar için görüşmeler yapıyoruz"

Nihat Özdemir / Limak Holding Yönetim Kurulu Başkanı: Kuzey Irak'ta Duhok ile Zaho arasında toplam 170 milyon dolar yatırım büyüklüğüne sahip 5 km uzunluğunda iki tüneli olan bir yolu her şeyiyle bitirdik. Şu anda 50 milyon dolar alacağımız beklemekte. Önümüzdeki günlerde Irak'ta yeni yatırımlar gündemimizde. Bazı görüşmeler yapıyoruz. Bunlar müteahhitlik sektöründe, yol, boru hatları gibi işler. Kuzey Irak'a çimento satışlarımız kapıda yaşanan olaylar ve Kuzey Irak'taki referandum sürecinden sonra tamamen kesilmiş durumda. Ayrıca Kuzey Irak kesiminde tüm yatırımlar durdu. Oraya çimento ihracatı yapamıyoruz. Yeniden imar süreci Türkiye çimento sektörünü olumlu etkileyecektir. Biz özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan çimento fabrikalarından dönem dönem çok büyük miktarlarda çimento ihracatı gerçekleştirdik. Son üç yıldan beri durmuş durumda; çok az çimento ihracatı yapabiliyoruz. Bu arada Irak'ta çimento fabrikaları kuruldu. Hem de yüksek kapasiteli fabrikalar. Onlar da ülkede ekonominin durması, yatırım yapılamaması nedeniyle iş yapamıyor, kapasitelerini kullanamıyorlar. Irak'ın yeniden imar kararı alınırsa hem sınıra yakın bölgede bulunan Türk çimento fabrikalarını hem de Irak'lı üreticileri olumlu etkiler.

"Pay almaya çalışacağız"
Kuveyt'te gerçekleştirilen uluslararası konferansa katılan şirketlerden biri de Limak Holding oldu. Konferansta Türk iş dünyasını memnun eden önemli gelişmeler olduğunu dile getiren Limak Holding Yönetim Kurulu Başkanı Nihat Özdemir, "Orada Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Irak'ın yeniden yapılanmasında Türk işadamlarının kullanması şartıyla 5 milyar dolar destek alınacağını açıkladı. Bu iş dünyası olarak da bizi çok memnun etti. Irak'ın uzun zamandır büyük altyapı yatırımlarına ihtiyacı var. Bütün dünyadan Irak'a destek geliyor. Önemli olan bu pastadan Türk müteahhitlerinin, Türk işadamlarının pay alabilmesidir. Iraklı, Kuzey Iraklı işadamlarıyla görüşmelerimiz devam ediyor" diye konuştu.

Yeniden imar sürecinde Irak'ı bir bütün olarak düşünmek gerektiğini söyleyen Özdemir, "Artık bütün dünya da bunu böyle istiyor. Artık bizim muhatabımız Irak Hükümeti olmalı. Kuzey Irak bölgesel bir idari sistem. Kuzey Irak'ta da çok iş imkanı var. Altyapı yatırımlarına ihtiyaç duyuluyor. Yatırımların başlayabilmesi için sınırdan geçişlerin düzene girmesi gerekiyor. Bunları bir paket olarak düşünmemiz lazım" dedi.

"Konut sektöründe ciddi hareketlilik olacak"

Bilgin AYGÜL / Atis Fuarcılık Yönetim Kurulu Başkanı: Yeniden yapılanma süreci, güvenlik sorunun çözümü ile paralel giden bir olay. Geçmişte Irak'ta birçok müteahhit firma iş aldı ancak hem para hem de güvenlik sorunu nedeniyle bir kısmı yarım bırakmak zorunda kaldı. En önemli şey, düzenli bir şekilde paranın yatırım yapılacak alanlarda devlet tarafından sağlanması. Uluslararası kuruluşların krediler açarak buna destek olması. Tabii ki bunların yapılabilmesi için de sürekli istikrarlı bir hükümet, güvenlik gerekiyor. Irak Türkiye'nin 90'lar öncesinde Almanya'dan sonra en büyük ihracat yaptığı ikinci ülkeydi. 2011 ve 2014 yılları arasında da gene bu rakamlar Almanya'dan sonra ikinci ülke konumuna getirdi. Irak, her şeyi ithal eden, korumacı olmayan bir ülke. Özellikle sağlık sektöründe hastane yatırımları yapıldı. Türk firmaları bu pazarda sürekli vardı, yine var olacaklar. Irak'ta güvenlik ve istikrar hala sorun olmaya devam ediyor. Siyasi istikrarın tam olarak sağlanmasından sonra uluslararası kuruluşların da kredi hatlarını açacağını düşünüyorum.

Özellikle konut sektöründe ciddi bir inşaat hareketliliği olacaktır. Küçük sanayiye yönelik endüstriyel yatırımlarda hareketlilik yaşanacaktır. Irak'ın Türkiye ile bağlarını güçlendirmek gerekiyor. Bu konuda belki Eximbank'ın bir ülke kredisi olabilir.

Murat KADER / İki Design Group Kurucu Ortağı Yüksek Mimar

"Gayrimenkul sektörü hareketlenecek''
Irak'ta dört projemiz devam ediyor. Bunlar Bağdat Karma Kullanım Projesi, Erbil Alışveriş Merkezi tasarımı ve interior design projesi ve Kerkük Alışveriş Merkezi projesidir. Dördüncü projemiz ise değerlendirme aşamasında. Erbil'deki projemiz başladı, 142 bin metrekare büyüklüğündeki projenin inşaatı devam ediyor. Bağdat'taki 200 bin metrekare büyüklüğündeki karma kullanım projemiz ise resmi onay aşamasına gelmiş, inşaatı başlamak üzere. Kerkük'teki projenin de tasarım süreci devam ediyor, proje büyüklüğü 97 bin metrekare. Projelerin mimarlık işleri bize ait. Yatırımcıları Iraklı. Toplamda 439 bin metrekare büyüklüğünde. Yatırım değeri ise 439 milyon dolar. Irak’ta belirsizliklerin aşılmasıyla birlikte bekleyişte olan gayrimenkul pazarı harekete geçecektir. Sosyal, yasal ve yönetsel altyapı tekrar gözden geçirildiğinde Irak kentleri hızlı bir dönüşümden geçecektir. Irak pazarına Ortadoğu ülkelerinden ilgi yüksek ve yatırımlar yapılıyor. Irak kentlerinin yeniden inşa sürecinin ülke için bir potansiyele dönüşme gücü oldukça yüksek. Özellikle Bağdat pazarı hareketli ve çekim merkezi olması itibariyle çok cazip.