Karayolunda ekonomik alternatif: Beton yollar!

Gelişmiş ülkelerde 100 yıllık geçmişe sahip beton yollar ile Türkiye 10 yıl önce tanıştı. Hazır betonda söz sahibi olan ülkemizde beton yolların uzunluğu 20 kilometreyi bile bulmuyor.

Dünya genelinde olduğu gibi, ülkemizde de dört temel ulaşım aracı var: Karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu. Ancak dünyadan farkımız, ulaşımın ağırlıklı olarak karayoluyla sürdürülmesi. Türkiye’de yük taşımacılığının yüzde 92’si, yolcu taşımacılığının da yüzde 95’i karayolu aracılığıyla yapılıyor.

Bugün Karayolları Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğunda 2.244 km otoyol, 31.341 km devlet yolu ve 32.155 km il yolu olmak üzere toplam 65.740 km yol ağı bulunuyor. 2023 yılına kadar ise 8.395 km bölünmüş yol ve 5.554 km otoyol tamamlanması hedefleniyor. Bu yolların neredeyse tamamının asfalt yol olduğunu belirtip, karayolları türlerine ve bunların hangi koşullara göre belirlendiğine göz atalım. Karayolları, üstleneceği trafiğin yoğunluğu, araç tipi dağılımı, sürüş güvenliği, iklim koşulları ve bölgenin ihtiyaçları göz önüne alınarak projelendirilip inşa ediliyor. Karayolu türleri genel olarak, esnek üstyapılar (asfalt yollar) ve rijit üstyapılar (beton yollar) olmak üzere iki ana gruba ayrılıyor.

Asfalt yollar, sathi kaplamalar ve sıcak karışım asfalt kaplamalar olarak iki türden oluşuyor. Rijit üstyapılarda (beton yollar) ise bağlayıcı malzeme olarak çimento kullanılıyor. Gelişmiş ülkelerde yaygınlıkla kullanılmasına karşın, ülkemizde yok denecek kadar az tercih edilen beton yolların çıkışına ve dünyadaki kullanımına kısaca göz atalım.

İlk beton yollar ABD’de yapıldı. Amerika’daki en eski beton yol olan 1891 yılında Ohio’da yapılan bir cadde, bugün de hizmet vermeye devam ediyor. 1920’li yıllarda tasarım ilkeleriyle gelişen beton yolların tam olarak endüstrileşmesi ise 1933 yılını buldu. 1960’lar ve 1970’lerde ABD’de 70 bin km’lik beton yol ağı bitirildi. Önce ABD’de başlayan bu gelişmeler, Almanya, Belçika ve Japonya’ya da yayıldı. Beton yol teknolojisine katılan hazır beton, kayar kalıp, geçirimli beton, lifli beton, ön gerilmeli beton, sürekli betonarme gibi yeniliklerle beton kaplama; günümüzün modern yolları için asfalt kaplamalara karşı vazgeçilmez bir seçenek haline geldi.

Beton yolların uzunluğu ülkemizde 20 km’nin altında

Amerika’da 100 yıl, Avrupa’da ise 75 yılı aşkın süredir kullanılan beton yolların oranı, bazı ülkelerin otoyollarında yüzde 70’i buluyor. Beton yolların kullanım oranı ülkemizde ise yok denecek kadar az. Karayolları Genel Müdürlüğü’nden aldığımız bilgilere göre, köy yolları hariç, şimdiye kadar yapılan beton yollar şunlar: 2004 yılında Afyon-İscehisar yolunda 2 km, 2006 yılında Hasdal Kemerburgaz Yolunda 3,5 km, 2007 yılında Ordu-Ulubey Yolunda 1 km, 2009 yılında İzmit-Yalova D-130 Devlet Yolunun Karamürsel Şehir Geçişinde 1,6 km. Ayrıca Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) de, 2004 yılında İstanbul İkitelli’de ve Yeşilköy’de deneme beton yol uygulaması yaptı. Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği (TÇMB) de 2004 yılında Afyon’da 3 km uzunluğunda, 2006 yılında İstanbul Hasdal’da 3,5 km uzunluğunda beton yol inşa etti. Bu verilerle, Türkiye’nin 65 bin km’yi geçen karayolu uzunluğu içinde beton yolların miktarı 20 kilometreyi bile bulmuyor. Oysa asfalt yolun petrol olan hammaddesi ithalatla temin edilirken, hammaddesi çimento olan beton yolun tamamen yerli kaynaklarla üretilmesi, beton yolları daha avantajlı hale getiriyor. Bir yandan dünya petrol rezervinin 40 yıl ömrünün kaldığını tahmini, dünya kaynaklarının korunması gerekliliğini ortaya koyuyor. Diğer yandan cari açığı azaltmak için ithalatı azaltmamız gerektiği de ortada. Yani hem dünyayı korumak hem de ülke ekonomisini gözetmek için beton yol güçlü bir alternatif olarak beliriyor. Üstelik ülkemizde beton yol yapımını kolaylıkla üstlenecek büyüklükte çimento ve hazır beton tesisleri bulunuyor.

Beton yollar avantajlarıyla öne çıkıyor

Maliyet ve trafik yükü konularındaki avantajlarına değindiğimiz beton yolların başka birçok avantajı bulunuyor. THBB’den aldığımız bilgilere göre, Avrupa’da yapılan araştırmalar, beton yolun ömrünün asfalt yola göre 2 kat daha uzun olduğunu gösteriyor. Beton yol haberimiz için görüşlerini aldığımız Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Işık, beton yolların avantajlarını şöyle özetliyor:

• Beton yolların taşıma gücü daha yüksek

Beton yol, üzerine gelen yükleri asfalta göre çok daha geniş bir alana yayarak taban zeminine iletir. Bu nedenle beton yol zayıf taban zeminleri üstünde asfalt yollara göre daha iyi sonuçlar vermekte, dayanma bakımından her türlü etkiye karşı koyacak şekilde hazırlanabilmektedir.

• Beton yolların maliyeti daha düşük

Günümüzde petrol fiyatlarındaki ani artış nedeniyle asfalt betonu birim fiyatı yükselmeye başlamışken, beton birim fiyatında bu kadar keskin değişiklikler meydana gelmemektedir. Bu da beton yolun bir diğer artısı haline gelmeye başlamıştır. Beton yolların ilk yapım maliyeti asfalt yolun altındadır ve bakım masrafı daha azdır.

• Asfalt yollara göre daha az mevsimsel hasara uğrar

Betonun dayanıklılığının en çok önem kazandığı mevsim ilkbahardır. Yapılan bir araştırmaya göre, asfalt yolların yüzde 61’i bahar koşullarında bozulmaktadır. Oysa aynı koşullarda betonda bozulma oranı sadece yüzde 5,5’tir.

• Beton yollar her mevsimde ve her koşulda inşa edilebilir

Asfalt uygulaması düşük sıcaklıkta ve yağışlı havalarda yapılamadığından, yapım ve onarım mevsimi kısadır. Beton yol uygulaması ise ıslak zemin dahil olmak üzere, hemen her iklim koşulunda yapılır.

• Beton yol doğal ve kentsel çevreye zarar vermez

Asfalt yollarda bağlayıcı olarak kullanılan asfalt malzemesi, bünyesinde çeşitli uçucu maddeler içermekte ve bu uçucu maddelerin zamanla kaybolması sonucunda, kaplamada “yaşlanma” adı verilen bir tür eskime görülür. Beton yolların bağlayıcı maddesi çimento ise herhangi bir uçucu madde içermez. Bu nedenle beton yol için yaşlanma söz konusu değildir. Isı ada etkisi oluşturmaz. Yaz aylarında şehir içi sıcaklığın artmasına neden olmaz.

• Beton yollar daha kısa durma mesafesi sağlar

Beton kaplamaların kayma sürtünme katsayıları yüksektir. Yol yüzeyi düzgün olduğundan yağış suları kolay akar ve yüzey çabuk kurur. Sürücülerin güvenliği düşünülürse, beton yolun yapısı daha da önem kazanır. Asfaltta oluşan tümsek ve çukurlar yağışlı havalarda fazladan su tutar. Bu da su kızağı tehlikesi için büyük bir potansiyel oluşturur.

• Beton yollar gece görüşünü kolaylaştırır

Beton yollar doğal olarak açık renklidir ve araçlardan veya sokak lambalarından gelen ışıkları, koyu asfalt kaplamalara göre daha az emer. Böylece gece görüşü artar.

Beton yolların dezavantajları

Beton yolların avantaj ve dezavantajlarını Karayolları Genel Müdürlüğü’ne de sorduk. Müdürlük, beton yolların birçok avantajlarının yanı sıra aşağıdaki sakıncaları içerdiği kaydetti:

• Konforu daha iyi olan sürekli donatılı beton yolların yapımı, çok özel ekipmanlar, ekip ve bilgi birikimi gerektirmektedir.

• Yapım sırasında ve beton prizini tamamlayıncaya kadar yol trafiğe kapalı kalacağından, esnek üstyapılar gibi yapımını takiben hemen trafiğe açılamazlar.

• Açık rengi nedeniyle güneşte göz kamaşmalarına sebep olurlar.

• Beton yolda zamanla oluşabilecek yapısal hasarların onarımı, asfalt kaplamalara göre daha zordur ve zaman alır. Bu nedenle bakım çalışmaları sırasında, yol daha uzun süre trafiğe kapalı tutulur.

Maliyet farkı bulunmuyor

Beton yolların kaymaya karşı direncinin genel olarak yüksek olduğunu belirten Karayolları Genel Müdürlüğü, yaptığı deneme yolları ölçümlerinde, asfalt kaplamalara göre belirgin bir fark görülmediğini kaydetti. Beton yol ile asfalt yolu maliyet açısından da kıyaslayan Karayolları Genel Müdürlüğü, şu anki fiyatlar ve aynı trafik projeksiyonu dikkate alınarak, asfalt yol yapımı ile beton yol yapımının, yaklaşık olarak aynı maliyetlere ulaştığını da ileri sürdü.

TOKİ Haber