Kiracı markalar AVM'lerle yol ayrımında!
AYD’nin mayıs ayında kira alınmaması hakkındaki tavsiye kararı, kimi AVM’lerce kredi borçları gibi giderler nedeniyle kabul edilmedi. Markalar ise bu noktada tazminatsız çıkış hakkı talep ediyor. Hatta birçok markanın, e-ticaret ve cadde mağazaları açtığı görülüyor.
Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs salgını, birçok sektörde olumsuz etki yarattı. Bu sektörlerden biri de perakende sektörü oldu. Salgın döneminde e-ticaret hacmi ve alışkanlığının artmasının yanı sıra AVM’lerin kira konusundaki tutumu, markaların farklı alternatiflere yönelmesine neden oldu. Burada e-ticaret ve bulaşma riskinin AVM’lere göre daha az olduğu cadde mağazaları öne çıkan seçenekler arasında yer aldı. Dünya Gazetesi'nde yer alan habere göre; Türkiye’de AVM’ler bugün itibariyle hizmet vermeye başlıyor. Türkiye’de faaliyette olan 436 AVM’yi temsil eden Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği’nin (AYD), ‘kiracılardan mayıs ayı için bir kira bedeli tahsil etmeyin, izleyen aylarda ise markalara destek verin’ tavsiyesine rağmen birçok AVM, kredi gibi ödemelerini gerekçe göstererek kira alacaklarını anlattı. Markalar ise bu durumda tazminatsız çıkış hakkı istedi ve şimdiden farklı alternatiflere bakıyor.
Dünyada da benzer bir durum yaşanıyor. Benzer nedenler ile ABD’de 2021 sonuna kadar AVM’lerde bulunan mağazaların yarıdan fazlasının kapanacağı kaydedildi. UPS'nin yaptığı başka bir açıklamada ise, 2025 sonuna kadar 100 bin mağazanın kalıcı olarak kapanacağı kaydedildi.
Kiralara ilişkin üç seçenek
AYD Başkanı Hüseyin Altaş, mayıs ayının ardından devam eden aylarla ilgili planlanan kira desteği için üç formül oluşturduklarını kaydederek bu üç formülü şöyle anlattı:
1) Cirolara bakarak her ay belli oranda kira indirimi yapmak.
2) Aynı aya ilişkin geçen sene ile cirosunu karşılaştırarak ne kadar düşüş varsa o oranda kira indirimi yapmak.
3) Ciro artı sabit kira anlaşması varsa, belli bir dönem için sabit kiranın alınmaması.
“Eşit olmayanlara eşitlik kuralını uygularsanız en büyük adaletsizliği yaparsınız” diye konuşan Altaş, “Her AVM kendi durumunu değerlendirip buna göre kira konusunu çözecektir” dedi. Altaş kendi AVM’sinde de mayısta kira almayacağını ve izleyen aylarda ise kirayle ilgili destek vereceklerini anlattı.
Bünyesinde bulunan 10 AVM ile Türkiye'nin en deneyimli yatırımcıları arasında yer alan Torunlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Aziz Torun, "Perakendeci ile AVM yönetimleri ortak akıl ile sorunlarını çözer" dedi. Torunlar, "Hem güvenliği hem de temiz yapısı ve havası ile AVM'ler caddelerden daha güvenli, sağlıklıdır" ifadelerini kullandı.
5 AVM sahibi Keleşoğlu Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Keleş ise, “Ben AVM’lerin mayıs ayında açılmasına karşıyım ama herkes açarsa biz de açarız. Açıldıktan sonra da kiralarımızı almayı düşünüyoruz. Tavsiye kararı verilmesi kolay ama borcu olan onlarca AVM var” şeklinde konuştu.
“Almayacağız deyip sonradan istiyorlar”
AVM’lerde 200'e yakın mağazası bulunan Orka Holding Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, AYD’nin artık tavsiye kararının ötesine geçmesi gerektiğini açıkladı. Orakçıoğlu, şu an nisan ayı kiraları ile ilgili ‘kira talep etmiyoruz ama bu ileride de etmeyeceğimiz anlamına gelmez’ diye yazılar hazırladıklarını söyleyerek “Biz burada neye, nasıl güvenelim. Bizim AVM’ler ile paylaşacak bir pastamız yok, bölüşecek ekmeğimiz var. Çıkış yolu bulmak için gerekirse sağlık kurulu gibi perakende bilim kurulu oluştursun” ifadelerini kullandı.
"Biz bu AVM’lerde devam etmeyeceğiz”
Mal sahipleri ile anlaşabildikleri mağazalarını bayram öncesi açacaklarını söyleyen Orakçıoğlu, “Diğerleri konusunda bir acelemiz yok. Açar açmaz müşterilerin koşarak geleceği bir ortam yok. Mevcut kapasite ile çalıştığımızda maliyetleri çıkarmamız mümkün değil” dedi. Orakçıoğlu, “Gerek online gerekse cadde olmak üzere herkes belli arayışlara girmiş vaziyette. Tazminatsız çıkış hakkını bekliyoruz. Çıksa da çıkmasa da biz bu AVM’lerde faaliyete devam etmeyeceğiz” dedi.
“Cadde mağazalarına güven daha fazla”
LC Waikiki Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük de, tüketicilerin de böyle dönemlerde salgının bulaşma riskinin AVM’lere oranla düşük olduğu cadde mağazalarına yöneldiklerini anlatarak “Salgın öncesinde AVM’lerde ziyaretçi sayısı azalırken caddelerde arttı. AVM’ler açıldığında da aynısı olacak” ifadelerini kullandı. Bu durumun cadde mağazalarının sayısında artışı da beraberinde getirebileceğinden bahseden Küçük, “Türkiye genelinde AVM sayısı çok fazla. Önümüzdeki dönem yurtdışında olduğu gibi Türkiye’de de AVM’deki şubelerde azalma yaşanabilir” diyee konuştu.
AVM’lerin tavrı belirleyici olacak
Bünyesinde İpekyol, Twist ve Machka gibi markaları bulunduran Ayaydın & Miroglio Group’un Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Ayaydın ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamalarının ardından bazı AVM’lerin açılma kararı aldığını ancak kendilerinin 11 Mayıs itibari ile önce cadde mağazalarını açacakları bilgisini paylaştı. Ayaydın, “Biz AVM’lerdeki mağazalarımızı 1 Haziran itibari ile açacağız. Bakarız cadde mağazaları daha iyi gidiyor dönüp AVM’deki mağazalarımızın sayısını düşürmeye başlarız. Haziran’dan itibaren AVM mağazalarımızı da AVM’lerin tavrı belirleyecek” dedi.
Kiğılı Yönetim Kurulu Başkanı Abdullah Kiğılı, mağazaların akıbetinin AVM’lerin açılması ile belli olacağından bahsederek, “Eğer ciro yapamazsanız, kâr edemezseniz tahliye edip çıkacaksınız. Zarar ettiğiniz yerde kalamazsınız” açıklamasında bulundu.
AVM’lerdeki şubelerin yarısından fazlası kapanacak
Virüs sürecinde evde kal çağrısına uyan vatandaşların online alışverişe yönelmesi perakendede e-ticaret oranının yüzde 5’lerden yüzde 50’lerin üstüne çıkmasını sağladı. Sosyal mesafe önlemleri ve maliyetlerin yükselmesi, markaların e-ticarete ve cadde mağazalarına daha fazla ağırlık vermesine neden oldu. ABD’li Green Street Advisor, bu gelişmelerin etkisiyle beraber AVM’lerde yer alan zincir mağazaların, 2021 yılının sonuna kadar şubelerinin yarısından fazlası kapanacak. İsviçre merkezli UBS ise 2025 sonuna kadar 100 bin mağazanın kalıcı olarak kapanmasını bekliyor. BMD Başkanı Sinan Öncel de Türkiye’de markaların AVM alternatiflerine baktığını ifade etti. Öncel, “Şu an için erken ama şartlar markaları buna zorluyor” dedi.
32 MİLYAR TL’lik turist cirosu bu yıl yok
AVM’ler ve markalar için yabancı turist de önemli bir gelir kalemi oldu. Geçtiğimiz yıl 160 milyar TL civarında olan AVM’lerin cirosunda yabancı turistlerin yaptığı alışverişin payı yüzde 20 seviyesindeydi. Yabancı turistin sınırlı kalacağı 2020’de, AVM cirolarının geçen seneye göre 32 milyar TL azalacağı düşünülüyor.
Perakendeciler tazminatsız çıkış hakkı istiyor
Perakendeciler ise kira desteğini kapsayan 5 maddelik bir açıklamada bulundu. Birleşmiş Markalar Derneği'nin (BMD) açıklamasında markaların ayakta kalması için gerekli maddeler şu şekilde anlatıldı:
● 90 GÜN SÜREYLE KİRA TALEBİNDE BULUNULMAMASI
● SONRAKİ 1 YIL BOYUNCA CİRO KİRASINA DÖNÜLMESİ
● ORTAK ALAN GİDERİNİN CİRO KİRASI ÜZERİNDEN BELİRLENMESİ
● ZARAR EDEN MAĞAZALARDAN TAZMİNATSIZ ÇIKIŞ KOLAYLIĞI
● KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİN EYLÜL SONUNA KADAR DEVAM ETMESİ
Derneklerden öneriler
■ Mobil İletişim Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, normalleşme sürecine kadarki geçen dönemin perakendeciye yüklenmemesi gerektiğini, süreç netleşene kadar kira alınmaması gerektiğini sözlerine ekledi.
■ Kategori Mağazacılığı Derneği, üç aydan az olmamak kaydıyla kirasız dönem ve sonraki aylarda ise indirimin yanı sıra tazminatsız çıkış hakkı istedi.
■ Gıda Perakendecileri Derneği de açılışından bu yana birkaç ay kirasız dönem, sonrasında ciro üzerinden kira ve yine tazminatsız çıkış hakkı gibi isteklerde bulundu.
■ Gelişen Ev ve Yaşam Eşyaları Derneği Başkanı Ahmet Çığır Şahin'in ciro üzerinden pay alınması, kiraların belirli bir süre ertelenmesi veya yüzde 30-40 oranında kısmi kira alınması gibi istekleri oldu.
AVM’lerin kira stratejileri netleşiyor
Torunlar Holding: Türkiye genelinde 10 AVM’si var. Mayısta yüzde 1, haziranda yarı kira alacak.
Avrupa Konutları: Arenapark, Armonipark, Kayseri Park’ın sahibi, Vadistanbul’un ortakları arasında bulunuyor. Kapandıktan sonraki dönemde Mart’ta 15 günlük kira alındı, Nisan’da kirasız geçildi. Mayıs’ta da kira alınmayacak.
Keleşoğlu Holding: Bünyesinde Capacity, Pelikan Mall, Historia Fatih, Flyinn ve Metroport alışveriş merkezleri var. Mart ve Nisan’da alınmayan kiralar, açılıştan sonra alınmaya başlanacak.
İstinye Park: Mayıs ayı için kira almadığı gibi Haziran ayında ise Mart ayında alınan kısma istinaden yaklaşık yüzde 66 indirim yapılacak. Sonraki aylar için ise henüz alınmış bir karar yok.
Kanyon AVM: Açılış ve kira ile ilgili karar süreçleri devam ediyor.
Metropol İstanbul: 11 Mayıs’ta açılacak, kira alımı devam edecek.
Carousel AVM: Temiz havayı kapalı ortamına alabilen sisteme sahip. Kiracıların performanslarına göre hareket edilecek. Her sözleşme için ayrı ayrı görüşmeler yapılıyor. Ortak gider alınmıyor.
Capitol AVM: 15 Mart tarihinden itibaren Mayıs ayı dahil olmak üzere kira almadı. Haziran’da da kira almayacak. Temmuz-Ağustos- Eylül ve Ekim aylarında kiraların sadece yarısı alınacak.
Ceylan Karavil Park kira desteğini sürdürecek
Diyarbakır’da yaklaşık 200 işyerinin faaliyette bulunduğu Ceylan Karavil Park Yönetim Kurulu, işletmelere sunduğu kira desteğine devam edeceklerini açıkladı.
Ceylan Karavil Park Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Halim Karavil ve Yönetim Kurulu Üyesi Şeyhmus Ceylan’ın açıklamasında şu ifadeler kullanıldı: “Açılış planlamaları ile ilgili olarak tüm kiracılarımız gerekli hijyen ve mağaza içi düzenlemelerini sağladılar. Kiracılarımız ile karşılıklı işbirliğimizin devamını sağlamak ve istihdama katkı sunmak öncelikli hedeflerimiz. Bu nedenle AVM’mizin kapanışı sonrasında 15 Mart – 30 Nisan tarihleri arasında kira desteğinin mayıs ayında devam edeceğini, Haziran ayında yeniden açılışa destek olmak adına sabit kiralar üzerinden yüzde 65 oranında kira indirimi uygulanacağını, Temmuz ayında normalleşme sürecine destek olmak adına sabit kira bedeli üzerinden yüzde 45 oranında sabit kira indirimi uygulanacağını, Ağustos ayında kira bedeli üzerinden yüzde 35 oranında kira indirimi uygulanacağını belirtmek isteriz. Ortak alan giderler ise alışveriş merkezimizin kapalı olması münasebeti, alınan ciddi tasarruf önlemleri ve yararlanılan destekler ile en düşük seviyeye indirilmiştir.”
