Konutta balon nedir?

Balon nedir?  Piyasalarda balonlar uçuşup duruyor. iyi de nedir bu balon? Kimler şişirir? Söner mi? Patlar mı?  Uçar mı? 

Aslında çok basit bir tanımı var. Eğer piyasanın olması gerekenden çok daha pahalı olduğunu düşünüyorsanız, balon der geçersiniz. Balon demek temelde pahalı demek... Balon oluştu diyenin genel mantığı; fiyatların ekonomik gerçekleşmelere dayalı olmadan, beklentilere dayalı olarak beklentinin karşılanamayacağı kadar artmasıdır. Bir başka anlatımla; sanal değerle reel değer arasındaki farkın sanal olanın lehine büyümesine balon deniliyor. 

NASIL ŞİŞER? 

Peki, nasıl oluşuyor? Menkulü satın alanlar, bunu daha pahalıya satarak para kazanacaklanna inanıyorlar. Onlardan satın alanlar da öyle... Artık psikoloji öyle bozuluyor ki, satan pişman olup gidip daha pahalıdan aynı malı satın alıyor. O ondan, şu bundan derken kendi kendini besleyen bir sistem oluşuyor. Fiyatların yükselmesinin temel nedeni yaşanan sürü psikolojisine gerçekçi fiyat biçmenin mümkün olmamasından kaynaklanıyor. 

NASIL SÖNER? 

Balon denince insanın aklına gelen, üfledikçe büyüyen ince plastiğin en sonunda aniden patlaması olsa da başka bir yolu daha var. Şişmiş balonu artık üflemeyip arkasını açık bırakınca hızla uçarak havasını kaybetmesi ve sonunda yere çakılması... 

Kısaca balonlar illa patlayacak diye bir şey yok. Süreç içerisinde havasını da kaybedebilir. 

Piyasalarda yaşanan balonu anlamanın genel bir formülü yok. Mesela ben üç yıldır konut fiyatlarında balon olduğunu iddia ediyorum. Oysa balon olsa inmesi gerekmez miydi? Hâlâ şişmeye devam ediyor! Şiştikçe uçuyor! 

NEREYE UÇAR? 

Demek ki hâlâ balonu besleyen, hava basan etmenler söz konusu... Bunun en önemli nedeni eksi reel faiz... Yüksek enflasyona karşın suni olarak düşük tutulan faiz nedeniyle 2011 yılından bugüne kadar banka mevduat net reel faizleri hep eksi oldu. Eksi reel faiz paranın satın alma gücünü eritiyor. Bu nedenle insanlar parası mevduatta erimesin diye gayrimenkul ve özellikle konut alıyor. 

Reklamı bol olan bu sektörün canlanması devletin de işine geliyor. Hem ekonomi büyüyor hem vergi gelirleri artıyor. Tarihi düşük seviyelerdeki kredi faiz oranlarını da ekleyin. Balon şişirmeye en müsait ortamı elde edersiniz. Yalnız dikkat, "ateşle yaklaşmayın" Patlar! 

Murat Muratoğlu/Sözcü