Kredi alırken nelere dikkat etmeli, neleri bilmeli

Garanti Bankası Mortgage Genel Müdür Yardımcısı Umur Güven, olası bir kriz durumunda kredilerinin erken çağrılmasının ve faizlerin her iki tarafın anlaşması dışında değiştirilmesinin mümkün olmadığını hatırlatıyor. Bu yüzden de bankaların kendi bilançolarındaki yapılanmaları kapsammda ciddi bir kriz riskine göre gerekli önlemleri alacaklannı ve bu sayede olası riskleri bertaraf etmeye hatta zararları azaltmaya çalışacaklarını belirtiyor. Şeker Finans Genel Müdür Yardımcısı Onur Özsan'a göre ise, konut kredisi kullanan tüketicilerin, ileriki dönemlerde olası faiz artışlarından etkilenmeleri mümkün değil. "Tüketici Kanunu'na göre, konut kredisi faiz oranları müşteri aleyhine değiştirilemez. Örneğin, 30 yıllık aylık taksit tutan 750 TL olan bir konut kredisinde ilk taksit tutarı da 30.yıldaki son taksit tutan da 750 TL olacaktır. Başka bir deyişle, kira tutan her yıl artsa da konut kredisi taksit tutarları sabit kaldığı için kiracılar için de uzun vadenin önemi daha da artmaktadır."

Krizde tüketici ne yapabilir

Peki ya tüketicinin "Kredi taksitlerimi ödemiyorum" deme lüksü var mı Ciddi bir kriz durumunda, bankalar tarafından tüketicilere yönelik bir yapunm söz konusu olmadığı gibi, geçici süre işsiz kalan veya geliri azalan müşteriler için de, bankalar çözüm üretebiliyorlar. Zira bankaların istediği en son şey, bir icra süreci sonunda evin satılmasıyla kredinin kapatılması... Bankalar bunun yerine iyi niyetli tüketicilerin, gerek taksit azaltarak, gerek taksit erteleyerek, ödemelerini devam ettirmelerini sağlayacak çözümleri her,zaman tercih ediyor. Ayrıca konut kredisinin en önemli özelliklerinden biri, nakit satın alamayacağınız bir eve, mortgage sayesinde sahip olabilmek. İşsiz kalan bir tüketici, kısa zamanda bu durumun düzelmesini de beklemiyorsa, en son çare olarak evini satar, kredi borcunu kapatır ve üzerine kalan parayla bir süre daha yaşamına devam eder. Yani konut kredisi ile konut sahibi bir kişinin işsiz kalması ile kirada oturan bir kişinin işsiz kalması arasında çok büyük bir fark yoktur. Hatta değer ifade eden bir gayrimenkule sahip olduğunuz için, belirli durumlarda bu sizin için avantaj bile yaratabilir. Örneğin oturduğunuz evden çıkıp, daha küçük veya ucuz bir eve geçmeniz ve aradaki farktan kendinize bir gelir elde etmeniz bile mümkün. Ayrıca bankaların konutları iki taksit ödenmediği takdirde hemen haczetmeleri gibi bir durum söz konusu değil. Zaten kanunen ve Türk adli yapısı kapsamında bu mümkün değil. Bu durum, zaten bankaların tercih ettikleri bir yöntem de değil. Zira bu hem sosyal hem de finansal açıdan en maliyetli çözüm ve ancak en son seçenek olarak değerlendiriliyor.

Tüketici mevcut kredisini refinanse edebilir

Şeker Finans Genel Müdür Yardımcısı Onur Özsan kriz durumunda tüketicinin neler yapabileceğini şöyle sıralıyor:

Tüketici isterse mevcut 1 kredisini refinanse ederek, balon ödeme (ilk taksitler düşük, son taksit yüksek olacak şekilde - böylece tüketici kredi borcunun sonuna yaklaşırken mülkünü satıp kalan yüklüce borcu kapatabiliyor) ile taksitlerini düşürebilir, vadeyi kısaltabilir veya farklı ödeme planlarını oluşturulabilir.

Eğer taksitlerin ödenemediği beyan edilirse, kalan borç (anapara büyüklüğüne ve piyasa koşullarına bağlı olarak) konut finansmanı kuruluşu tarafından yeninden yapılandırılabilir. Ancak bu konuda bir düzenleme bulunmuyor.

Tüketici borcunu ödemezse, yeniden yapılandırma da söz konusu değilse, borçlunun temerrüt (ödememe) hali ve dolayısıyla yasal takip kaçınılmazdır. Böyle durumlarda tüketicinin en büyük kozu sahip olunan gayrimenkulun değer kazancı ile elde edilen kazancın nakite dönüştürülerek elde edilen gelirdir. Bu gelirin bir bölümü ile temerrüde düşülmeden önce borç kapatılır ve kalan nakit ile farklı planlar yapılabilir. Kiracıların "kirayı ödeyemiyorum" dediklerinde bu tür bir kozları yoktur. Bu nedenle kiraya çıkmak yerine kira öder gibi taksitlerle ev sahibi olmak her zaman daha avantajlıdır.

Borçlunun işsiz kalmaya bağlı olarak borcunu ödeyememe durumuna karşılık tedbir amaçlı olarak bazı sigorta şirketleri ile sunulan işsizlik sigortası, konut kredisi taksitlerini 6 aya kadar ödeyebilmektedir. Bu süreçte borçlunun yeniden iş bulacağı, ya da konutunu satıp borcunu kapatabileceği öngörülmektedir.

Kimler konut kredisi almalı, kimler almamalı

Konut kredisi bir tüketicinin (özellikle de orta gelir grubu tüketicinin) yaşamı boyunca üstleneceği en yüksek tutarlı ve en uzun vadeli yükümlülük... Dolayısıyla bu tür bir yükümlülüğe girerken, tüketicinin bu uzun vadeli ilişkiyi sürdürürken iyi bir iletişim içinde olacağı, mortgage konusunda gerekli bilgi ve birikime sahip, tüketicinin ihtiyaçlarını ve özelliklerini anlayıp, doğru yönlendirmeler yapan bir bankayla çalışması gerekiyor. Kredi taksiti ve tüketici geliri arasındaki genel kabul görmüş en yüksek oranın yüzde 40 olması gerekiyor. (Yani bir konut kredisinin taksiti 1.000 TL ise tüketicinin gelirinin asgari 2.500 TL civarında olması gerekiyor.) Garanti Bankası Mortgage Genel Müdür Yardımcısı Umur Güven, "Burada aslında bakılan, ilgili borçlunun gelirinden ziyade hane halkı geliri, yani ağırlıklı olarak eşlerin gelirinin toplamıdır. Tabii bu arada aylık gelirler hesaplanırken; 2-3 ayda bir ya da yılda bir alınan ikramiyeler ve benzeri ek kazançlar da dikkate alınmalıdır" diyor.

Ayrıca yatırım amaçlı olarak bir konut alıp, "Birkaç ay durumu zorlarım, sonrasında nasıl olsa daha yüksek fiyata satanın" şeklinde bir bakış ile konut kredisi alınmamalı.

Konut orta ve uzun vadeli bir yatırım aracı olarak görülmeli.

Kısa vadeli planlarla konut ve konut kredisi alınmamalı.

Aylık taksitler, gelirinizin yüzde 50'sini aşacak bir seviyede ise, söz konusu konut Kredisini kullanmak, tüketiciyi uzun vadede ödeme zorluğu riski ile karşı karşıya bırakabilir.

Bu durumlar haricinde birikim yapmış, belirli bir seviyede, düzenli gelire sahip ve bunu belgeleyebilen herkes konut kredisi alabilir.

Kredi alırken en sık yapılan 5 hata

Kredi alırken yeterince araştırma yapmamak ve toplam kredi maliyetini hesaplayamamak gibi hatalar ilk sıralarda yer alıyor.
Tüketicilere sunduğu karşılaştırma hizmetleriyle zaman ve paradan tasarruf edilmesine yardımcı olan enuygun.com Baş Analisti Betül Sungurlu, kredi alırken en sık yapılan 5 hatayı şu şekilde sıraladı:

1. Kendi bankasına sadık kalmak

Yalnızca kredi değil, her türlü finansal ürün ihtiyacında bankasına sadık kalmayı tercih edenler, hatta bankasına tutkuyla bağlı olanların sayısı hiç de az değil. Sadakat eşsiz bir duygu olsa da finansal kararlarda matematiksel düşünmek önemli.

2. Yeterince araştırma yapmamak

Bankaların yeni müşteri edinmek için anlaşma yaptığı kurumlar arasında inşaat şirketleri ve otomobil bayileri de yer alıyor. Markalı bir konut için herhangi bir inşaat şirketine ya da otomobil almak için bayiye giden tüketici, sadece anlaşma yapılan bankanın ya da bu firmaların kendi tüketici finansman ürünü olan kredi seçenekleri arasından seçim yapıyor. Oysa bugün Türkiye'de 15'in üzerinde banka sayısız kredi seçenekleri ile kıyasıya rekabet halinde. Bu seçenekleri internet üzerinde karşılaştırarak kolaylıkla kişiye en uygun kredi bulunabilir.

3. Toplam maliyeti hesaplayamamak

Kredi karşılaştırması yapılırken düşülen en büyük hatalardan biri de sadece faiz oranına odaklanmak. Oysa kredinin masrafları, vergileri, hatta sigortaları da maliyeti etkiliyor. Aynı bankanın bile standart kredi, masrafsız kredi, indirimli kredi gibi seçenekleri bulunuyor. Tüm kredi seçeneklerini sadece faiz oram ile karşılaştırmak, elma ve armutları karşılaştırmalar ve en avantajlı krediyi belirlemek için yeterli değildir. Cebinizden çıkan toplam tutarı görmeniz, kredileri karşılaştırmanız için daha doğru bir yöntemdir.

4. İhtiyaca yönelik en avantajlı krediyi belirleyememek

Otomobil almak için tek seçeneğin taşıt kredisi konut almak için konut kredisi olduğunu düşünmek. Oysa bankalar ihtiyaç kredilerini de 50 bin TL'ye kadar ve 60 aya varan vade seçenekleri ile tüketicilere sunuyor. Eğer alınması düşünülen kredi tutarı bu limitler dahilinde ise kefil, otomobil rehni, konut ipoteği ve ekstra sigorta maliyeti getirmeyen ihtiyaç kredisi de seçenekler arasında değerlendirilebilir. Toplam maliyet üzerinden çapraz karşılaştırma yaparak en avantajlı kredi türü seçilebilir.

5. Kısa vadeli düşünüp kredi skorunu düşürmek

Sıklıkla yapılan hatalardan biri de, kredi geri ödemesinin ilk birkaç ayının hesaplanması, kalan ayların ise şansa bırakılması oluyor. Oysa tüm kredi planlamalarında vade boyunca ödeme kabiliyetinin önceden hesap edilmesi, bütçede kredi taksitlerine yer açılması gerekiyor. Zira tüketicinin taksit ödemelerinde yaşadığı sorunlar bankası ile arasında sır olarak kalmıyor. Tüm bankalar kredi müşteri bilgilerini birbirleri ile paylaştığından ileride tüketicinin bir daha hiçbir bankadan kredi çekememesine kadar varabilecek sonuçlara yol açabiliyor.

Bilinmesi gerek terimler

Faiz: Ödünç alınan belirli bir fonun kullanma bedelidir.
Faiz ödemeleri: Bu veriler Hazine, Kamu İktisadi Teşebbüsleri, döviz pozisyonu tutan bankalar ve yurtdışından kredi alan diğer kuruluşlara ait borçların faiz ödemelerini kapsar. Bütçede eksi kalemdir.
Temerrüt: Taahhütlerinin gerektirdiği ödeme veya menkul kıymet teslimatlarım belirlenen süreler içinde gerçekleştirmeyen borsa üyesi, herhangi bir ihbara gerek kalmaksızın temerrüde düşmüş sayılır.
Temerrüt faizi: Vadesinde ödenmeyen bir alacak için uygulanacak olan cezai faizdir.
Teminat-Garanti, güvence
Vade: Bir işin yapılması veya bir borcun ödenmesi için gösterilen süredir.
Akit: Sözleşme anlamına gelir. En az iki kişi arasında belli bir işin yapılması veya yapılmaması konusunda yapılan anlaşmadır.
Adat: Faiz hesaplamalarında kullanılan bir terimdir. Faize esas olan anapara ile paranın kullanıldığı gün sayısının çarpımından oluşan rakamdır.
Haciz: Bir alacağın tahsili için borçlunun menkul ve gayrimenkul mallarına mahkemece el konulmasıdır.
İpotek: Bir borca karşılık herhangi bir gayrimenkulun rehin gösterilmesidir
Menkul: Taşınabilir mal anlamındadır.
Muaccel: Hemen ödenmesi gereken, ödeme günü gelmiş anlamında kullandır.
Kredi itibari: Ödünç alanın mali yükümlülüklerini yerine getirmede geçmiş ve şimdiki durumlarını değerlendirerek borç ödeme gücünü belirleyen ölçüt
KKB sorgulaması: Banka, kredi talep ettiğinizde ilk önce TC Kimlik numaranıza bakarak yaptığı sorgulama
Balon ödeme: Yüksek 'son' taksit ödeme seçeneği olarak tanımlanıyor.
Hürriyet/Seda Tabak