Kripto paralar için dikkat çeken uyarı: Hepsi batacak!

İlk çıktığında değeri centlerle belirtilen Bitcoin, şu anda 50 bin doların üstünde işlem görüyor. Herhangi bir resmi kurumla, merkez bankası ile ilişkisi bulunmayan, ilk merkeziyetsiz kripto para olan Bitcoin’in ardından dünya piyasalarına 9 binin üzerinde kripto para girdi.

Millihyet'ten Cihat Aslan'ın haberine göre; yapılan bir tüketici anketine göre; Türkiye, kripto para sahipliği açısından dünyada 4'üncü, Avrupa’da ise ilk sırada bulunuyor. Bu sanal para birimleri geleceğin para birimi mi, yoksa bir dolandırıcılık şekli mi?

Kriptonun atası: Bitcoin 

Thodex isimli kripto para işlem platformunun geçtiğimiz hafta yaklaşık 400 bin kişiyi dolandırmasıyla beraber kripto para piyasaları yeniden gündeme geldi. 

Peki nedir bu kripto para? Son senelerde metroda, metrobüste, otobüste, gittiğiniz bakkalda, kısaca hayatın her alanında her kesimden insanların telefonunda bir kripto para borsası uygulaması bulunuyor.

Bir araya gelen insanların konuştuğu iki konudan biri kripto paralar oluyor. Öncelikle ilk kripto para olan ve kripto paraların atası sayılan ‘Bitcoin’, 31 Ekim 2008'de Satoshi Nakamoto isili anonim bir kişi tarafından Cyber Park güvenlik uzmanları ve yazılımcılarının olduğu gruba bir mail atmasıyla hayata geçti. Mailde, kripto para ekosisteminin işleyişi paylaşılıyordu.

2009'da ilk kripto paranın çıkmasıyla artık sistem dünyaya yayıldı. İlk çıktığında değeri centlerle belirtien Bitcoin’in o zamanlar güvenilirliği azdı. 

Herhangi bir resmi kurumla, bir merkez bankası ile ilişkisi bulunmayan merkeziyetsiz kripto paralar, yüz senelerdir oturmuş olan ‘para’ konseptinden ayrışıyor. Bitcoin’in çıktığı günden bu yana 9 binin üzerinde kripto para ortaya çıktı. 

‘Zincir teknolojisi’ 

Kripto paralar, blok zincir teknolojisi ile bağlantılı. Kripto paranın üretim işlemi “kripto para madenciliği” adı verilen teknikle gerçekleştiriliyor. Blockchain üzerinde kripto para üretimi ve transferleri için yapılan matematiksel doğrulama işlemlerinin tümüne kripto para madenciliği deniyor. Üretim için bunun bir matematik ve yazılımı bulunuyor. Bu yazılım bloklar halinde blok zincir sistemine dahil ediliyor. 

Kripto para birimlerinin arzı, kullanım senaryosuna göre, sınırlı veya sınırsız şekilde olabiliyor. Ama Bitcoin’in 21 milyon adet üretilecek şekilde sınırlandırılmış olması onun değerli olmasını sağlayan özelliklerden. Kripto paralar bugün dünyada 3 trilyon dolar, ülkemizde de 1.5 milyar dolarlık büyük bir ticaret hacmine sahip.

En büyük kripto paraların başında tabii ki tüm dünyada bilinen piyasada şu an fiyatı 50 bin doları aşan ‘Bitcoin’ yer alıyor. Toplumda her kripto paraya ‘Bitcoin’ deniliyor. Nedeni de Bitcoin’in bu işin merkezi olması. 26 Nisan itibariyle bakıldığında dünya piyasasının yüzde 50’sinden fazlası Bitcoin'den meydana geliyor. Bitcoin’den sonra en değerli coin’ler Ethereum, Ripple, Tether, Litecoin, Troncoin şeklinde belirtiliyor. Bitcoin dışında olan tüm kripto para birimleri altcoin şeklinde tanımlanırken, uzmanlara göre arkasında sağlam bir iş modeli olmayan bu kripto paraların büyük bir bölümü batacak.

350’ye yakın borsa 

Kripto paralar, kripto varlık borsaları üzzerinden alınıp satılabiliyor. Borsalar burada aracı kurum olarak bulunuyor. Kişinin banka hesabındaki para, kripto varlık borsasındaki hesabına iletiliyor. Kripto para alırken de önce borsaya talimat veriliyor. “Şu fiyattan, 100 tane ‘bitcoin’ almak istiyorum” şeklinde. Borsa kişinin yerine coin alıyor. Bozmak istenildiğinde de TL yapıyr. Banka hesabına aktarılabiliyor. Ayrıca borsalar arası kripto para havalesi de gerçekleştirilebiliyor. 

Günümüzde yüzlerce kripto varlık borsası faaliyette bulunuyor. Bir borsanın en önemli görevi, kullanıcılarının varlıklarını güvenle saklayabilmek. Yoksa Webitcoin, Thodex gibi borsalarda paralar kayıplara karışabiliyor. Kripto alım satımında hem soğuk cüzdanlar (kullandığımız flash bellek gibi), hem de sıcak cüzdanlar bulunuyor (borsadaki cüzdanlarımız). Blok ağını çok iyi bilen ve bu ağı işleten kişiler borsada al-sat yaptıkları gibi kripto paralarını soğuk cüzdanlarına da alabiliyorlar. Dünyada 340, Türkiye’de ise 12 büyük borsa bulunuyor. Uzmanlara göre Türkiye’de ilk 3-4 borsadan, dünyada da 30-40 borsadan ayrılmamak gerekiyor. 

Nasıl belirleniyor? 

Dünyanın en büyük dijital varlık hizmetleri platformlarından olan Huobi Türkiye, Rusya ve Ukrayna pazarlarından sorumlu Bölge Genel Müdürü Alphan Göğüş ise kripto paraların değerlerinin nasıl belirlendiğini şu şekilde anlattı: 

“Kripto para fiyatlarının oluşması  birçok farklı etkene dayanabilir. Bunların ilki, talepteki artış ve düşüşlerdir. Bitcoin örneğinden bakarsak, son aylardaki hızlı fiyat yükselişinin arkasında kurumsal yatırımcıların ilgisinin artması olduğunu görebiliriz. Bir diğer unsur ise söz konusu kripto paranın ne amaçla kullanılacağı yani sahip olduğu iş modelidir. Bazı durumlarda da toplum üzerindeki etkili kişilerin manipülatif davranışlarının da fiyat dalgalanmalarına neden olduğunu görüyoruz. Bunun en iyi örneği, Tesla’nın sahibi Elon Musk’ın Dogecoin fiyatının artışına olan etkisidir.”

Geleceğin borsası mı? 

Kripto paraların geleceğin borsası olup olmayacağına ilişkin ise Göğüş, “2020 ve 2021 yılları hiç şüphesiz kripto para sektörü için dönüm noktası olarak değerlendirilebilecek olaylara sahne oldu. Öncelikle, pandeminin de etkisiyle artan dijitalleşme, daha uzun zaman alacağını düşündüğümüz birçok adaptasyonu hızlandırdı. Daha önce sadece bireysel yatırımcıların tercih ettiği kripto paraların, bu yıl kurumsal yatırımcılar tarafından da bir yatırım aracı olarak görülmeye başlandı.

Bakış açısındaki bu değişiklik hem fiyatların yükselmesinde hem de kripto paraların daha çok kabullenilmesinde etkili oldu. Sonuç olarak, kripto paraların hayatımıza kesin bir şekilde giriş yaptığını söyleyebiliriz” ifadelerini kullandı. Ayrıca Göğüş, “Kripto paraların üzerinde çalıştığı blockchain teknolojisi, yapılan işlemleri dağıtık bir şekilde, tamamen şeffaf ve değiştirilemez şekilde saklar. Bugün Bitcoin blockchain ağında yapılan işlemlerin tamamını görebilir ve işlemlerin izini sürebilirsiniz. Kara para aklanması çok zor” açıklamasında bulundu. 

Kara para aklanabilir mi? 

Sosyal Medya ve Dijital Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi (SODİMER) Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Cem Barlas Arslan ise,”Acaba kara para aklamada kullanılıyor mu?” sorusunun akıllarda yer tuttuğuna dikkat çekerek, “Bu blok zincir ağı ve kripto paralar takip edilemez değil. Ama normal bankacılık sistemine göre takibi daha zahmetli iş.

Bunu bazı kripto uzmanları kabul etmiyor ama bu yöntem çok rahat kullanılabilir. Yabancı borsada işlettiğiniz bir paradan gece yarısı cüzdanınıza para aktarımı yapabiliyorsunuz. Anonim isim ve hesaplarla Darkweb’de bir sürü kötü şey dönüyor. Bunu engelleyebiliyor muyuz? Hayır. Kripto paralarla ilgili de ‘Yüzde yüz dönmüyor’ diyemeyiz” diye konuştu.

Borsalarda ‘pump’ ve ‘dump’ oyunları 

Kripto para borsalarında çok yüksek miktarda ‘coin’ veya ‘token’ satın alan kişilere ‘balina’ ismi veriliyor. Piyasada pump (alış baskısı yapmak) ve dump (satış yapmak) gibi işlemlerle bu balinalar, küçük yatırımcıya büyük batış getiriyor. Durum şu şekilde oluşuyor: 

Bir coin 30 centte iken, balinalar kurdukları sosyal medya gruplarında veya başka kanallarla haberleşerek çok yüklü miktarda o coin’den satın alıyorlar. Bunun adı pump yapmak olarak geçiyor. 

Büyük alımların neticesinde balinaların aldığı coin iki katına çıkıyor. İşi bilmeyen küçük yatırımcı da hacmin daha da artacağı düşüncesiyle yatırımlarını bu coşn'e gerçekleştiriyor. Fakat belli bir artışın ardından balina veya balinalar, ellerindeki coinlerin hepsini satıyor. Bunun adı da dump yapmak şeklinde belirtiliyor. Büyük yatırımcılar (balinalar) ellerindeki coinleri sattığında otomatikman coinin değeri büyük şekilde düşüyor. Büyük yatırımcı para kazanırken, küçük yatırımcılar ise kaybediyor. Tıpkı Elon Musk’ın Dogecoin alarak ve aldırarak değerini artırması ve ardından satarak yüzde 50’nin üzerinde geriletmesi gibi.

Borsalar arası farklar nedir? 

İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Direktörü Şant Manukyan, kripto para borsaları ile normal borsalar arasındaki farklara ilişkin şu açıklamalarda bulundu:

“Kripto para borsası ile normal borsa arasında varlıklar farklı. Birinden bir şirketin hisselerini alıyorsunuz, diğeri 7/24 açık ayrı bir varlık sınıfını alıp-satma olarak geçiyor. Yasallık boyutunda hisse senedinin ne olduğu ve ne özelliği taşıdığı belli. Örneğin, normal borsada A şirketinin payını alıyorsunuz.

Genel Kurul’a katılıp oy kullanabilirsiniz ya da yeterince hisse alırsanız şirketin yönetimine ortak olabilirsiniz. Ve bunun nasıl muhasebeleştirileceği ve nasıl vergi alınacağı belli. Kripto borsalarında bu belli değil. Kripto para borsalarında tam olarak ne regülasyon, ne vergi, ne de muhasebe olarak tanımlanmış değil. Dolayısıyla biraz kaos var, zamanla düzenleme olacak.”

Kripto para kazançları miras kalır mı?

Kripto paralar daha çok insanı mağdur edecek!