Krizin ucu reel sektöre dayandı

Finans sektörü dışındaki şirketlerden birbiri ardına zarar haberlerinin gelmesi, kısa bir süre önceye kadar küresel krizin 1929 tipi bir Büyük Buhran'a dönüşmesi, küresel ekonominin komple bir resesyona sürüklenmesi için kırılması gereken fay hatlarından biri olarak gösteriliyordu. ABD'li ekonomist Nouriel Roubini'nin de küresel resesyona giden basamaklardan biri olarak gösterdiği şirket zararı haberlerinin artması hayra alamet değil. Rus doğalgaz devi Gazprom'un finansman planları kriz yüzünden tehlikeye girdi. İngiliz- Fransız demirçelik devi Mittal üretimde kesintiye gitmeyi düşünüyor çünkü talep gittikçe zayıflıyor. Önceki gün internet devi Yahoo 1500 kişiyi işten çıkaracağını açıklayarak tensikata start verdi. Otomotiv sektörü ise hem ABD'de hem de Avrupa'da can cekişmeye başladı.

Elektronik ürün tedarikçilerinden, otomotiv sektörü ara malı üreticilerine, teknoloji şirketlerinden, son dönemde "güvenli liman" olmaktan çıkan emtia fiyatlarında yaşanan kan kaybı ile işleri ters gidem metal üreticilerine kadar reel sektörün genelinde olumsuz hareketlenmeler hissediliyor. Kimi işten çıkarmalara gidiyor, kimi ise yatırımlarından vazgeçiyor. ABD'de ilk başta emlak sektöründe başlayan, daha sonra bankacılık ve finans sektörünün geneline yayılan krizin en çok da reel sektöre sıçramasından endişe ediliyor, gerçek bir resesyonun ekonominin elle tutulan çarkları olan reel sektörün de krize girmesi ile yaşanacağı tartışılıyordu. Korkulanın adım adım yaklaşmış olması ise elleri bağlıyor.

1. OTOMOTİV - GM, Fiat, Chrysler, Hyundai
En son 2004'te yıllık kâr açıkladığından beri toplam 69.8 milyar dolar zarar yazan General Motors'un (GM) hisseleri bu yıl içinde yüzde 80 değer kaybederek Dow Jones endeksindeki 30 şirket arasında değeri en fazla eriyen isim oldu. Son olarak ise GM, hem maaşlı hem de anlaşmalı işgücünde "gönüllü işten çıkarmalar"a başlamayı planlıyor. 2008'in sonunda, en geç ise 2009'un başında gönüllü çıkarmalara gidileceği tahmin ediliyor. 2009 sonuna kadar uygulamaya çalıştığı maliyet kesintisi planı ile 15 milyar dolar tasarruf sağlamaya çalışan GM her ay ortalama 1 milyar dolar zarar ediyor. GM'e talip olan Chrysler ise şirketi satın almak için gerekli fonu bulamıyor. Her iki şirketin de birleşme görüşmelerinin başarısız olması halinde ABD hükümetinin finans sektörü için hazırladığı 700 milyar dolarlık kurtarma paketinden pay isteyebileceği de konuşuluyor. 2007'nin şubat ayından beri 28 bin 500 kişiyi işten çıkaran ve bu yıl içinde 1 milyar dolarlık varlığını satmaya çalışan Chrysler de ilk çeyrekte 515 milyon dolar zarar yazmıştı.

İtalyan üretici Fiat'ın gelirlerinin ise "küresel krizin devam edip otomotiv talebini baskı altına alacağı olası bir en kötü senaryoda" önümüzdeki yıl yüzde 85 düşmesi bekleniyor. Güney Koreli üretici Hyundai'nin 30 Eylül'de sona eren 3 aylık dönemdeki net kârı ise yüzde 38 düştü. Avrupa'da da otomotiv sektörü son 20 yılın en kötü dönemini yaşıyor. Yeni araç tescilleri yüzde 8,2 oranında düşerek Avrupa'daki eylül ayı tescil rakamlarının 1988 yılından bu yana en düşük seviyesine geriledi. Hyundai, Won'un dolar karşısındaki değer kaybı ile temmuz ve eylül aylarındaki grevler yüzünden 690.5 milyar won değerinde 44 bin birimlik üretim kaybı yaşadı. Yılın ilk dokuz ayında Avrupa'daki araç satışı yüzde 4,4 oranında düşerken, finansal krize en iyi dayanan otomotiv piyasaları eylülde yüzde 8,4 büyüyen Fransa ve geçen ay satışları yalnızca yüzde 1,5 oranında düşen Almanya oldu. Satışlardaki en sert düşüşler yüzde 21,2 ile İngiltere, yüzde 32,2 ile İspanya'da yaşandı. İtalya'da ise yüzde 5,5 oranında düşüş görüldü. AB ülkelerinde otomotivde büyüme eylül ayında tescil edilen 93 bin araçla yüzde 7,8 olarak gerçekleşti.

2. TEKNOLOJİ - Yahoo, Apple, Sony, AT&T
Internet devi Yahoo'nun üçüncü çeyrekte kârı yüzde 64 düşüp 151.3 milyon dolardan 54.3 milyon dolara gerileyince şirket dünya çapındaki 15 bin çalışanının yüzde 10'unu işten çıkarma kararı aldı. 1500 çalışanını kapı önüne koyacak olan Yahoo, bu yıl sonuna kadar 3.9 milyar dolar olan masraflarını 400 milyon dolar düşürmeyi amaçlıyor. Yahoo, şubat ayında da 1000 kişiyi işten çıkarmıştı. Yahoo'nun en büyük rakibi ve internette arama lideri Google ise geçen hafta üçüncü çeyrekte kârını yüzde 26 artırdığını açıklamıştı. Teknoloji sektörünün dev ismi Apple'ın 3'üncü çeyrekte kârı yüzde 26 artmasına rağmen yılın 4'üncü çeyreğine ilişkin Wall Street beklentilerinin altında bir görünüm çizmesi şirket hisselerine önceki gün yüzde 4'ün üzerinde kayıp getirdi. Elektronik devi Japon üretici Sony ise dün yıllık kâr beklentilerini yendeki değerlenmenin ihracatını zorlayacağı düşüncesi ve hisse senetlerindeki kayıp nedeniyle yüzde 38 düşürdü. Sony, mart sonu itibariyle sona eren çeyrek dönemde net gelirinin 240 milyar yenden 150 milyar yene düşmesini bekliyor. Sony hisseleri sene başından bu yana yüzde 63, dün ise yüzde 6,3 değer kaybetti. ABD'li telekom devi AT&T'nin kârı da beklentilerin altında geldi ve şirket hisseleri önceki gün yüzde 5'in üzerinde düştü.
 
3. SANAYİ - Caterpillar, Dupont, GSG International
Özellikle inşaat sektörünün en büyük tedarikçilerinden olan ABD'li sanayi devi Caterpillar kâr hedefini tutturamadı ve önceki gün hisse senetleri yüzde 5,1 çakıldı. Ekonomideki yavaşlama ve yüksek çelik fiyatları yüzünden üçüncü çeyrek kârında yüzde 6,4 düşüş yaşayan şirketin yöneticileri ise Avrupa'nın yıl sonuna kadar resesyona gireceğini öngördü. Bir önceki yılın aynı dönemindeki kârı 927 milyon dolar olan şirket, kârını 868 milyon dolar olarak açıkladı. Talepteki zayıflamanın ABD'den sonra Avrupa ve Asya'ya da yayıldığını belirten Caterpillar dışında bir diğer sanayi devi Dupont da dördüncü çeyrek kârının zayıflayan talep karşısında hisse başına 20 ila 25 cent civarında düşmesini beklediğini belirtti. Dupont şimdiden sabit maliyetlerinde kesintiye gitmeye başladı. Üçüncü çeyrek kârı yüzde 30 düşerek 367 milyon dolara geriledi. Bu sene içinde hisse senetleri yüzde 25 değer kaybeden Dupont özellikle gelişmekte olan piyasalardaki yavaşlamadan tedirgin. Avrupa'nın en büyük ikinci elektronik ürünler tedarikçisi olan DSG International, tüketici güvenindeki "gözle görülür bozulmalar" sebebiyle yılın ilk yarısında satışlarında sert bir düşüş açıkladı ve yatırımlarında kesintiye gideceğini belirtti.
 
4. DEMİR ÇELİK - ArcelorMittal, BHP Billiton, Rio Tinto
Talepte zayıflama beklediğini belirten demir çelik devi ArcelorMittal'in şu an için kâr sıkıntısı yok ama küresel kriz karşısında gelirlerinin düşmemesi için yeni yöntemlere başvuruyor. Mittal, yılın son çeyreklik döneminde çelik üretimini düşürerek fiyatlardaki düşüşü yukarıya çekmeyi, böylece kârını koruma yoluna gitmeyi planlıyor. Yüzde 15'e kadar bir üretim kesintisi yapmayı planlayan şirketi en fazla etkileyen, küresel kriz karşısında talepte darbe alan Çin. Brezilyalı demir çelik devi BHP Billiton ise emtia fiyatlarında yaşanan çıkışın ardınan küresel ekonomideki yavaşlama ile birlikte azalan talep karşısında hızla gelen düşüşlerle kan kaybediyor. Bakır fiyatlarının ton başına 4000 dolara kadar düşmesinin ardından BHP'nin hisseleri önceki gün yüzde 11 değer kaybetti. Dünyanın en büyük üçüncü metal üreticisi olan Rio Tinto ise yüzde 12 düştü ve nikel fiyatlarındaki düşüşün kendilerini zor durumda bıraktığını açıkladı. Bir çok metal üreticisi gibi kendisinin de en büyük müşterisi olan Çin'deki yavaşlamaya ilişkin yaptığı açıklama ise BHP'nin daha fazla kayıp beklentisi olduğu imajı çizdi.
 
5. İLAÇ - Merck, Pfizer
Kredi krizi ABD'lileri sağlık harcamalarını kısmaya zorluyor. İnsanlar benzin yemek ve ilaç harcamaları arasında tercih yapmak zorunda kalıyor, bazı hastalar kolesterolü düşüren ya da kemik erimesine karşı kullanılan ilaç tedavilerinden vazgeçiyor. Pfizer'ın kolestorel ilacı Lipitor satışlarının üçüncü çeyrekte yüzde 13 azalmış durumda. ABD'de yılın ilk 8 ayında yazılan reçete sayısı da geçen yıla göre düşüş gösterdi. Pfizer bu yıl sonuna kadar maliyetlerini 1.5 ila 2 milyar arasında düşürmeyi planıyor. ABD'li ilaç devi Merck 7200 çalışanını işten çıkarmaya hazırlanıyor. İşgücünün yüzde 13'üne denk gelen tensikat planı şirketin son 3 yıl içinde gittiği ikinci yeniden yapılandırma olarak gösteriliyor. İşten çıkarmaların Japonya ve İtalya'da da gerçekleşmesi beklenirken, tensikatın yüzde 40'ının ABD'de gerçekleştirileceği belirtildi. Merck'ün kriz karşısında maliyet kesintisi amacıyla aldığı işten çıkarma kararının üçüncü çeyrekteki kârında yavaşlayan satışların etkisiyle yüzde 23'lük kan kaybının ardından geldiği belirtiliyor.

Referans