Kur artışı 200 mağaza yuttu!

Türkiye ekonomisinin adeta bel kemiği olan reel sektör, ‘yüksek kur’ ve ‘hava parası’ arasına sıkıştı. Jeopolitik risklerin etkisiyle 2,92’den 3,12 liraya dalgalanan dolar, cadde ve AVM’lerde kira yükünü yılbaşından bu yana yaklaşık yüzde 10 artırdı. Büyük marketlere mal satan markalı üreticiler ise ‘raf payı’ adıyla ilk girişte ödedikleri 50 bin ile 1 milyon lira arasındaki hava parasına karlılıkların yüzde 5 ile 20’sini kaptırıyor. Bu da dev marketlerin raflarını süsleyen gıdadan hazır giyime kadar birçok ürünün tüketiciye daha pahalı satılmasına yol açıyor.

İSTİKLAL’DE 75 BİN DOLAR KİRA

Cadde mağazalarını incelediğimizde, markaları yükselen kurla ciddi maliyetin beklediği göze çarpıyor. Dünyaca ünlü markalar için cazibe merkezi olan İstiklal ve Abdi İpekçi caddelerinde markalar, aylık 75 bin dolara kadar astronomik kiralar ödüyor. Yılbaşından bu yana 2.92’den 3.12 liraya dalgalanan kur, kira maliyetlerine ekstra 4.9 bin dolar (15.7 bin TL) daha maliyet getirmiş durumda. Dövize endeksli giderlere katlanamayan gıda, giyim ve aksesuvar markaları bu cadde ve AVM’lerdeki mağazalarını birer birer boşaltmaya başladı. İstiklal Caddesi’nde son 6 ayda irili ufaklı 200 mağaza kepenk indirdi.

KALANLAR METREKARE KÜÇÜLTÜYOR

En pahalı caddelerden İstiklal’de kira fiyatları metrekare büyüklüğü ve konuma göre değişiyor. Galatasaray ve Tünel yolu üzerinde 400-500 metrekare arasındaki bir mağaza 50-75 bin doları gözden çıkarmak zorunda. Tabii bu bedeli ödemek için aylık 1 milyon lirayı aşan ciroların tutturulması şart. İstiklal Caddesi’nin ilk alışveriş merkezi Demirören’de son dönemde Hummel, Gizia, Saturn, Media Markt, Twist ve Nostalji mağazalarını kapattı. Nişantaşı’nın ünlü alışveriş merkezi City’s’den ise Teknosa, Batik, Ali Ocakbaşı ve Hoca’nın Yeri çıkan markalardan. Ayrıca Mavi’nin metrekare küçülttüğü, Turkcell’in de mağaza yenileyeceği, C&A’nın da AVM’den çıkacağı konuşuluyor. Açıldığı ilk dönemde gözde AVM’lerden biri olmayı başaran City’s’de hemen hemen her katta, “Yenileniyoruz” adıyla markaların brandaları çekip dükkanları boşalttığı görülüyor.

TURİST SAYISI DA AZALDI

İstiklal ve Nişantaşı’ndaki zincir kahve markalarından bir yetkili, son dönemde dolar artarken, azalan turist sayılarının ciroları düşürdüğünü belirtiyor. 2005 ve 2010 yılları arasında günlük 9-10 bin lira ciro yaptıklarını belirten yetkili, “Eskiden burası turist kaynıyordu, artık müşteriler azaldı. Şimdi 2-3 bin liraları anca buluyoruz” diyor.  Beş yıldır tekstil markasında çalışan bir satış temsilcisi, yükselen dolar kurunun maliyetleri artırdığını, bölgeye eskisi kadar turist de gitmeyince firmaların giderleri karşılamakta zorlandığını belirterek, “Bu nedenle markalar caddeyi terk ediyor” ifadelerini kullandı.

İNDİRİME YANAŞMIYORLAR

İstiklal Caddesi’nde 15 yıldır aksesuvar sektöründe çalışan bir yetkili ise dolardaki artışın kira maliyetlerini yükselttiğini belirtiyor. 400 metrekare dükkan için aylık 50 bin dolar kira ödediklerini belirten yetkili, yakınlarındaki bir başka mağazanın da aylık 75 bin dolara kiraya verildiğini, yıllık 900 bin dolar da peşin ücret istendiğini belirtiyor. İtirazlara rağmen mal sahiplerinin kira indirimine yanaşmadığını belirten yetkili, kendilerine söylenen gerekçeyi şu sözlerle özetliyor: “Bize ‘burası cazibe merkezi, turist merkezi’ diyorlar. O nedenle kiraları hiç düşürmediler.”

ÇALIŞANLAR 2 MİLYON KİŞİ

* Türkiye genelindeki AVM sayası 374

* Bu AVM’lerin 111’i İstanbul’da

* Toplam kiralanabilir alan 11,2 milyon metrekare

* Maliyeti taşımak için indirim % 60-70

* Dolar kurundaki son 3 yılda artış oranı yüzde 50

* Döviz bazlı kontratlar ciroları ve karlılığı eritiyor

* Perakende, gayrisafi milli hasılanın yüzde 12’sini oluşturuyor.

* Sektörün ulaştığı büyüklük 663 milyar lira

* Perakendenin yüzde 67’sini geleneksel, yüzde 33’ünün modern perakende sektörüne ait olduğu tahmin ediliyor

* Sektörde istihdam 2 milyondan fazla.

İSTİHDAM KAYBI OLUR

Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Yönetim Kurulu Başkanı Sinan Öncel, doların her geçen gün yeni rekor denemelerine imza atmasının, dolar ve euro ile mağaza kiralayan perakende sektörünü ciddi risklerle karşı karşıya bıraktığını söyledi.  Öncel, şöyle devam etti: “Piyasa gerçeklerini görmek istemeyen bazı yatırımcılar ve mülk sahiplerinin, döviz kurundaki bu son yükselme de dahil olmak üzere son zamanlarda yaşanan olumsuz gelişmeleri yok saymalarının çok büyük bir duyarsızlık olduğunu vurgulamak istiyoruz. Piyasadaki bu dalgalanmayı görmezden gelen yatırımcıların ve mülk sahiplerinin bu yaklaşımlarının en olumsuz sonucu, mağaza kapamalarını takiben ortaya çıkabilecek olan istihdam kaybı olacaktır.”

GIDA ‘HAVA PARASIYLA’ PAHALI

Üreticilerin dev marketlere satış yaptığı gıdada ise üretici ile market fiyatları arasındaki makasın, alınan hava paralarının da etkisiyle 4 kat arttığı görülüyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’ne (TZOB) göre, üreticide 33 kuruş olan maydanoz market rafında 1 lira 2 kuruş. Yine üreticide 6 lira olan kuru kayısı markette 27 lira 40 kuruşa, 6 lira 50 kuruş olan kuru incir 28 lira 40 kuruşa, 26 kuruş olan patates 1 lira 8 kuruşa, 73 kuruş olan elma 2 lira 83 kuruşa, 81 kuruş olan domates 2 lira 84 kuruşa, 1 lira 35 kuruş olan limon 4 lira 66 kuruşa, 3 lira 35 kuruş olan kuru üzüm 11 lira 29 kuruşa satılıyor. Üreticiden markete kuru kayısı 4,6, kavun ve kuru incir 4.4 ve patates 4.2 katına satıldı.

ZİNCİR MARKA DAYANAMADI KAPATTI

Büyük ölçekli bazı markaların, ünlü caddelerdeki yüksek kira bedellerini diğer bölgelerden sağladıkları gelirlerle karşılamaya çalıştığını belirten 15 yıllık markalı aksesuvar satıcıları,  “Maliyete dayanamayan kapatıyor. Bir zincir mağaza yüksek kiraya daha fazla dayanamadı ve 200 metrekare yerini kapattı. Zara ve Mango’nun da çıkacağı konuşuluyor” diyor. İstiklal’de dövize endeksli kira bedelleri ve azalan turist sayısının da etkisiyle son 6 ayda irili ufaklı 200 mağazanın kapandığı, ciroların da yarı yarıya azaldığı belirtiliyor.

Karar