Lehman Brothers'ın battığı gün
Mahfi Eğilmez bugünkü yazısında Lehman Brothers'ın batmasından söz ediyor
Yaşadığımız küresel krizin hangi tarihte başladığını kestirmek zor. Bazıları işin başlangıcını 2007'de ABD'de yaşanan subprime mortgage krizine götürüyor. Bazı yorumcular olayı daha da gerilere götürüp krizin başlangıcını, ilk tohumların atıldığı gayrimenkul üzerine yapılan işlemlerin yoğunlaşmaya başladığı tarihlere taşıyor. Kimileri ABD'deki faiz oranlarının yüzde 1'den yüzde 5.35'e tırmanmasının emlak piyasasındaki yükselişi tersine çevirdiğini ve krizin öylece başladığını, kimileri ise tam tersine o noktalara gelinceye kadar Greenspan'ın faizleri düşük tutmasının gayrimenkul fiyatlarının şişmesine ve dolayısıyla finansal krizin tohumlarının atılmasına yol açtığını öne sürüyor.
Yani krizin ne zaman başladığı konusunda bir düşünce birliği yok. Buna karşın krizin parladığı tarihin ABD'de Lehman Brothers'ın iflası ettiği 15 Eylül 2008 günü olduğu genel kabul görüyor.
Lehman Brothers'a gelinceye kadar birçok finans kuruluşu batma riskiyle karşılaştı ve dünyanın çeşitli ülkelerinde hükümetler o kuruluşların sistemik risk yaratabilecek olanlarını kurtardılar.
Bu kurtarma hareketi ya doğrudan sermaye takviyesi yaparak ya hisselerini satın alarak ya da özel kuruluşların bunları satın almalarını veya ortak olmalarını destekleyerek gerçekleştirildi. Bu finans kuruluşları arasında Bear Sterns, Morgan Stanley, Chase, Citygroup, Bank of America, Wachovia Bank, Wells Fargo, Fannie May, Freddie Mac, Merrill Lynch, AIG, UBS, Credit Suisse, Deutsche Bank, Royal Bank of Scotland, ING, Fortis, HBOS, Northern Rock ilk akla gelenler.
Küresel krize gelinceye kadar her biri dünya devleri arasında kabul edilen bu kuruluşlar batmanın eşiğine gelmişlerdi.
Kurtarılmayan tek finans kuruluşu Lehman Brothers oldu. Üstelik Lehman Brothers'ın kurtarılmaması için öne sürülen bütün gerekçeler kurtarılan kuruluşların hepsi için geçerliydi.
Birçok yorumcu küresel krizin çıkış nedeninin değilse bile yükseliş nedeninin Lehman Brothers'ın kurtarılmaması olduğu görüşünü paylaşıyor.
Lehman Brothers ile ilgili kararın sorumlusu olarak gösterilen Hazine Bakanı Geithner o dönemde FED New York başkanıydı.
Küresel krizin çıkışından bu yana hükümetler gerek bu kurtarma operasyonlarını düzenlemek gerekse ekonomiyi canlandırmak için çeşitli finansal müdahaleler yapmak ve çeşitli maliyetler üstlenmek zorunda kaldılar. Bunların ulaştığı net tutarların GSYH'ya oranlarını IMF'nin bir raporundan derlediğim aşağıdaki tabloda sunuyorum.
Lehman kurtarılsaydı kriz büyümeden atlatılabilir miydi? Krizin ne zaman çıktığı konusunda düşünce birliği olmasa da bu sorunun ve Geithner'in sorumluluğunun derecesinin uzun yıllar tartışılacağı konusunda düşünce birliği var.
Radikal
