Orman Amenajman Yönetmeliği!

YÖNETMELİK

Orman Genel Müdürlüğünden:

ORMAN AMENAJMAN YÖNETMELİĞİ

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak, Planlama İlkeleri,

Görev, Yetki ve Sorumluluk

             Amaç ve kapsam

             MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; Devlet ormanları, hükmi şahsiyeti haiz amme müesseselerine ait ormanlar ve hususi ormanların envanterlerinin yapılması, amenajman planlarının düzenlenmesi, yenilenmesi, ara yoklamasının yapılması, uygulanması, plan değişikliği, denetlemenin yapılması ve yaptırılmasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir.

             (2) Bu Yönetmelik, Devlet ormanları, hükmi şahsiyeti haiz amme müesseselerine ait ormanlar ve hususi ormanların envanterlerinin yapılması, amenajman planlarının düzenlenmesi, yenilenmesi, ara yoklamasının yapılması, uygulanması, plan değişikliği, denetlemenin yapılması ve yaptırılmasına ilişkin usul ve esasları kapsar.

             Dayanak

             MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 26 ncı ve Ek 5 inci maddeleri ile 31/10/1985 tarihli ve 3234 sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 29 uncu maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

             Tanımlar

             MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;

             a) Abiyotik Olay: Yangın, fırtına, kar, çığ, sel gibi cansız varlıkların ormanlar üzerinde meydana getirdikleri etkileri,

             b) Amenajman: Bir orman işletmesini veya onun ayrıldığı alt işletme ünitelerini tespit edilen amaçlara göre planlayan ve planın uygulanmasını izleyen bir ormancılık bilim dalını,

             c) Aktüel kuruluş: Ormanın bugünkü mevcut durumunu,

             ç) Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,

             d) Biyotik Olay: Böcek, mantar, bakteri gibi canlı varlıkların ormanlar üzerinde meydana getirdikleri etkileri,

             e) Bölge Müdürlüğü: Orman Bölge Müdürlüğünü,

             f) Bölme: Uygulanacak silvikültürel işlemler, envanter, kayıt, hesap ve kontrol işlerine temel oluşturmak üzere, orman fonksiyonuna, arazinin topoğrafik yapısına, dere, sırt, boyun ve tepe gibi doğal; yol, yangın emniyet şeridi ve benzeri yapay hatlara dayanılarak ayrılan sabit sınırlı alanları,

             g) Bölmecik: Aynı bölme içerisinde, farklı fonksiyon, yetişme ortamı ya da meşcere tipi alanlarının bulunması halinde, bölmelerin ayrıldığı alt birimleri,

             ğ) Bonitet: Orman ekosisteminde yetişme ortamının verimliliğini,

             h) Genel Müdürlük: Orman Genel Müdürlüğünü,

             ı) İşletme Müdürlüğü: Orman işletme müdürlüğünü,

             i) İşletme sınıfı: Değişik orman fonksiyonlarının işletme amacı olarak öne çıkması ya da orman formları ve işletme şekilleri yönünden farklı alanların bulunması durumunda ayrılan ve bu alanların, toplu veya parçalar halinde dağınık bulunmalarına bakılmaksızın, taşıdıkları özelliklere göre bir araya getirilmesi ile oluşturulan devamlılık ünitesini,

             j) İşletme Şefliği: Orman işletme şefliğini,

             k) Meşcere: Yaş, ağaç türü kombinasyonu, büyüme ya da kuruluş şekli, bunların hepsi veya bir kısmı ile çevresinden ayrılan orman parçasını,

             l) Optimal kuruluş: Ormanın gelecekteki alacağı ideal durumunu,

             m) Plan: Orman amenajman planını,

             n) Plan Ünitesi: İdari ve teknik iş bütünlüğü sağlamak üzere; doğal, coğrafi sınırlara dayanılarak ayrılmış en çok bir işletme şefliği alanını kapsayan planlama birimini,

             o) Silvikültür: Yeni ormanların planlı olarak kurulması ve bunların doğal olarak kurulmuş ve varlığını sürdüren ormanlarla birlikte yetiştirilmesi, bakımı, gençleştirilmesi ve varlıklarının en iyi şekilde devam ettirilmesi ile uğraşan bir bilim dalını,

             ö) Uzman: Özel mevzuatında o konuyla ilgili teknik yeterliliği teyit edilerek yetkilendirilmiş kişiyi

             ifade eder.

             Planlama ilkeleri

             MADDE 4 – (1) Devlet ormanları, hükmi şahsiyeti haiz amme müesseselerine ait ormanlar ve hususi ormanların amenajman planları yapılırken; orman kaynaklarının planlanmasında kullanılan aşağıdaki temel ilkelere uyulur.

             a) Sürdürülebilirlik, iktisadilik, verimlilik, çok amaçlı faydalanma, sosyo-kültürel geleneklerin yansıtılması, sektörler arası eşgüdüm, uluslararası sorumluluk, biyolojik çeşitliliği koruma, estetik ve diğer değerleri koruma, karbon dengesi, katılımcı yaklaşım, orman sahibinin belirlediği işletme amaçları ve bu amaçları gerçekleştiren teknikler.

             b) Amenajman planları; ormancılık ana planı, imzalanan uluslararası sözleşmelerde belirlenen gösterge ve ölçütler, beş yıllık kalkınma planları, stratejik bölgesel planlar, ulusal ormancılık programı, çevre düzeni planı ve havza veya işletme bazında geliştirilecek planlar ile uyumlu olmalıdır.

             c) Değişen ormancılık anlayışlarını ve teknolojideki gelişmeleri uygulamaya koymak, yeni model geliştirmek, bu modelin Türkiye koşullarında uygulanıp uygulanamayacağını tespit etmek amacıyla; Orman Genel Müdürlüğünce değişik içerik ve bazlarda amenajman planları ile ulusal orman envanteri gibi çalışmalar da yapılabilir veya yaptırılabilir.

             ç) Devlet ormanlarının işletme amaçları; ulusal ormancılık programı çerçevesinde, ormanların ekonomik, ekolojik, sosyal ve kültürel fonksiyonları dikkate alınarak katılımcılık ve ekosistem tabanlı fonksiyonel planlama yaklaşımı hedef alınarak Orman Genel Müdürlüğü tarafından belirlenir.

             d) Hükmi şahsiyeti haiz amme müesseselerine ait ormanlar ve hususi ormanların işletme amaçları ulusal ormancılık politikası amaçlarına uyumlu olmak koşuluyla sahipleri tarafından belirlenir. Bu ormanlarda da ekonomik, ekolojik, sosyal ve kültürel fonksiyonlar dikkate alınarak katılımcılık ve ekosistem tabanlı fonksiyonel planlama yapılır.

             e) Arazide yapılan envanter çalışmaları ile planların yapılması aşamaları amenajman denetim başmühendislerince denetlenir. Bu işler gerektiğinde 5531 sayılı Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Hakkında Kanun hükümlerine göre serbest yeminli meslek mensuplarına da yaptırılabilir.

             Görev, yetki ve sorumluluk

             MADDE 5 – (1) Orman amenajman planları, amenajman başmühendislikleri ile 5531 sayılı Kanun hükümlerine göre kurulan ormancılık ve orman ürünleri büroları ve şirketler tarafından bu Yönetmelikteki esaslara uygun olarak yapılır.

             (2) Orman amenajman planlarının yapımına yetkili olan başmühendislikler, ormancılık ve orman ürünleri büroları ve şirketlerde çalışan meslek mensupları, planların yapımı aşamasında uyguladıkları teknik, hukuki ve idari işlemlerden sorumludur.

             (3) Orman amenajman heyetlerini denetleyen orman amenajman başmühendisleriyle, 5531 sayılı Kanuna göre denetim yapan serbest yeminli meslek mensupları, denetimin mevzuata uygun yapılmasından sorumludur.

İKİNCİ BÖLÜM

Orman Formları, İşletme şekilleri ve

Ormanın Geçmişteki Durumunun Tespiti

             Orman formları

             MADDE 6 – (1) Ormanın formu; fonksiyonuna, işletme amacına, ağaç türünün biyolojisine ve yetişme ortamı koşullarına göre belirlenir.

             a) Orman amenajmanı yönünden;

             1) Aynıyaşlı ve maktalı ormanlar,

             2) Değişikyaşlı ve düşey kapalı ormanlar.

             b) Mevcut kuruluş ve asli ağaç türleri bakımından, tohum veya sürgün kökenli olup olmadığına bakılmaksızın;

             1) Işık ağaçlarından oluşan saf veya karışık meşcerelerin meydana getirdiği ormanlar, aynıyaşlı ve maktalı orman formunda,

             2) Işık ve yarı gölge ağaçlarından oluşan saf veya karışık meşcerelerin meydana getirdiği ormanlar, aynıyaşlı ve maktalı orman formunda,

             3) Gölge ağaçlarından oluşan saf veya karışık meşcerelerden meydana gelen ormanlar, değişikyaşlı ve düşey kapalı orman formunda,

             4) Gölge ve yarı gölge ağaçlarından oluşan karışık meşcerelerden meydana gelen ormanlar, değişikyaşlı ve düşey kapalı orman formunda,

             5) Gölge ağaçlarının ışık ağaçlarıyla veya hem ışık hem yarı gölge ağaçlarıyla oluşturduğu karışık meşcerelerden meydana gelen ormanlar, değişikyaşlı ve düşey kapalı orman formunda

             mütalaa edilir.

             (2) Ancak değişikyaşlı orman formu için gerekli olan verim gücüne sahip olmayan yetişme ortamlarında yer alan saf göknar meşcerelerinden oluşan ormanlar da, aynıyaşlı orman formunda kabul edilebilir. Aynı düşünceyle, verim gücü yüksek yetişme ortamlarında bulunan katlı meşcereler, gereği halinde, değişikyaşlı ve düşey kapalı orman formunda değerlendirilebilir.

             (3) Baltalıklar, mahalli şartlar da göz önünde bulundurulmak suretiyle koruya dönüştürülebilir.

             İşletme şekilleri

             MADDE 7 – (1) Ormanlar işletme şekilleri bakımından;

             a) Koru,

             b) Baltalık,

             c) Korulu baltalık

             olarak ayrılır.

             Ormanın geçmişteki durumunun tespiti

             MADDE 8 – (1) Amenajman planları hazırlanırken, ormanın geçmişteki durumuyla ilgili bilgilerden de yararlanılır. Bu amaçla; ormanın geçmişteki sınırları, büyüklüğü ve bağlı bulunduğu idari organizasyon; ormandan yapılan faydalanmaların mahiyet ve şekilleri; uygulanan teknik müdahalelerin orman üzerindeki etkileri; halk-orman ilişkileri ve bunların zaman içindeki değişimleri; kadastro, mülkiyet ve koruma işleri; biyotik ve abiyotik olayların orman üzerindeki çeşitli etkileri; komşu plan ünitelerinin ve alanlarının durumu gibi, ormanın tarihçesini ilgilendiren bilgiler, mümkün olan en eski tarihten başlanarak, kronolojik sıra ile belirlenir. Toplanan bilgiler amenajman planında kısa ve özlü biçimde yer alır.

             Son plan döneminden sonra ormanın aldığı durumun tespiti

             MADDE 9 – (1) Geçmişteki durumun tespitinde en son plan devresine ait bilgiler daha ayrıntılı toplanır. Bu amaçla ormanda yapılan gözlemlerden, işletmece tutulmuş yıllık kayıtlardan, değişik rapor ve istatistiklerden yararlanılır. Özellikle, son plan devresinde uygulanan silvikültürel işlemlerin orman üzerindeki olumlu ve olumsuz sonuçları, servet, artım, eta ve hasılata ait diğer bilgiler, sayısal karşılaştırma yapılarak, planda gösterilir. Sonuçlar, planın ilgili bölümlerinde değerlendirilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Ormanın Mevcut Durumunun Tespiti

             Plan ünitelerinin alt birimlere ayrılması

             MADDE 10 – (1) Orman rejimine tabi alanlar; sürekli ve planlı olarak işletilmek üzere, plan ünitelerine, işletme sınıflarına, bölmelere ve bölmeciklere ayrılır.

             (2) Ormanlık alanlarda ortalama bölme büyüklükleri üzerinde etkili olan ana faktör orman fonksiyonudur.

             Orman fonksiyonlarının belirlenmesi

             MADDE 11 – (1) Ana fonksiyonlar, uluslararası süreçlerle uyumlu olarak aşağıdaki şekilde belirlenir ve her bir genel orman fonksiyonu bu ana başlıklar altında ele alınır;

             a) Ekonomik,

             b) Ekolojik,

             c) Sosyal ve kültürel.

             (2) Fonksiyon haritaları, katılımcı yaklaşımla, planların yapılmasından en az bir yıl önce taslak halinde uygulayıcı tarafından yapılır. Orman fonksiyonlarının belirlenmesi ile ilgili alınacak kararlarda taraf olan ilgi gruplarının isabetli seçilmesi ve yeteri kadar bilgilendirilmesi gerekir. Daha sonra fonksiyonlara bağlı işletme amaçları tespit edilir.

             (3) Taslak fonksiyon haritaları, plan yapıcıları ve uygulayıcıyla birlikte gerekli çalışmalar yapıldıktan sonra kesinleştirilir.

             Ormanların işletme sınıflarına ayrılması

             MADDE 12 – (1) Plan ünitesi fonksiyonel yaklaşım esas alınarak işletme sınıflarına ayrılır.

             (2) Orman fonksiyonu, işletme amacı, ağaç türü, idare süresi, amaç çapı, orman formu, doğal veya yapay oluşum şekli, işletme şekli ve amenajman metotları itibariyle kriterleri aynı olan bölme ve bölmecikler bir araya getirilerek, işletme sınıfları oluşturulur.

             (3) Uygun büyüme ve planlama modelleri sağlandığında değişik işletme sınıflarında birleştirmeye gidilebilir.

             Orman envanterinin yapılması

             MADDE 13 – (1) Amenajman planlarını düzenlemek amacıyla; plan ünitesi orman ekosistemini meydana getiren bitkisel, hayvansal ve mineral kökenli tüm varlıklar, bu ekosistem içinde kendiliğinden oluşan hizmetlerden öne çıkanlar, bu ürün ve hizmetlerin miktarı üzerinde etkili olan doğal ve sosyo-ekonomik faktörler, orman zarar ve hastalıkları hakkında bilgi toplama ve değerlendirme yoluyla orman envanteri yapılır. Buna göre orman envanteri aşağıdaki bölümlerden oluşur;

             a) Alan envanteri,

             b) Yetişme ortamı envanteri,

             c) Biyolojik çeşitlilik envanteri,

             ç) Ağaç serveti ve artım envanteri,

             d) Odun dışı orman ürünleri envanteri,

             e) Ormanın ürün dışı fonksiyonlarının envanteri,   

             f) Sosyo-ekonomik durum envanteri,

             g) Sağlık durumu envanteri.

             (2) Yetişme ortamı, biyolojik çeşitlilik ve odun dışı orman ürünleri ile ilgili envanter bilgileri, Orman Genel Müdürlüğünce öngörülecek içerik ve organizasyon ile uzman birimler tarafından elde edilen verilerden sağlanır. Bunlar dışında ihtiyaç duyulan diğer bilgiler Orman Genel Müdürlüğünce öngörülecek içerik ve organizasyon ile yapılacak envanter çalışmaları ile elde edilir.

             Alan envanterine esas meşcere tiplerinin ve diğer arazi tiplerinin ayrılması

             MADDE 14 – (1) Alan envanteri; plan ünitesindeki ormanlık alanların ağaç türü, orman kuruluşu, işletme şekli, yaşı, karışımı, gelişme çağı, kapalılık, fonksiyon ve bonitet bakımından farklı kısımlarının, meşcere tipleri veya bölmecikler olarak ayrılması; diğer alanlarda; ağaçsız orman toprağı, tarım alanı, iskan alanı, kum, depo ve fidanlık ve benzeri yerlerin, uygun simgelerle haritaya işlenmesi ve yüz ölçümlerinin bulunmasıyla, sonuçların gösterilmesi işlerini kapsar. Alan envanterinde meşcere tiplerini ifade amacıyla kullanılan simgeler verilen semboller tablosunda gösterilir.

             (2) Meşcere tipi ayrımında; aynıyaşlı ve maktalı koru ormanlarında ağaç türü, gelişim çağı, yatay kapalılık ve katlılık; değişikyaşlı koru ormanlarında ağaç türü, ağaç sayılarının çap basamaklarına dağılımına göre şekillenen aktüel kuruluş tipi; baltalık ormanlarında ağaç türü, kapalılık ve yaş esas alınır.

             Alan envanterinin belirlenmesinde uzaktan algılama yöntemi

             MADDE 15 – (1) Alan envanteri, uzaktan algılama ve yersel ölçümlere dayalı kombine envanter yöntemi esas alınarak düzenlenen meşcere haritaları üzerinde yapılır.

             (2) Amaca uygun ölçek ve nitelikte uydu görüntüleri veya hava fotoğrafları bulunduğu takdirde, meşcere haritaları uydu görüntülerine, hava fotoğraflarına ve topoğrafik haritalara dayanarak düzenlenir. Amaca uygun hava fotoğrafları veya uydu görüntülerinin yokluğu halinde ise eski meşcere haritaları güncelleştirilir.

             Amenajman plan haritaları

             MADDE 16 – (1) Amenajman planlarının harita ölçeği 1/25.000’dir. Genel Müdürlükçe gerekli görülen, değişik içerik ve bazlarda amenajman planları yapılması halinde haritalar farklı ölçekte de yapılabilir. Orman amenajman harita ve yapım işlerinde amaca uygun ölçek ve çözünürlükte uydu görüntüleri veya hava fotoğrafları kullanılır. Hava fotoğrafı ölçeği en az 1/20.000, görüntü ise en fazla 5 metre veya daha iyi çözünürlükte olmalıdır.

             Alanların ölçülmesi ve alanlarla ilgili tabloların hazırlanması

             MADDE 17 – (1) Tüm haritalar sayısal ortamda hazırlanır ve alanlar ölçülerek alan döküm tablolarında gösterilir.

             Yetişme ortamı envanteri

             MADDE 18 – (1) Yetişme ortamı envanteri; plan ünitesi içinde, verim gücü farklı alanlar ve uygulanacak silvikültürel işlemler yönünden benzerlik gösteren alanların tespiti amacıyla; bonitet, ekolojik toprak serileri, orman yetişme ortamı birimleri ve bitki sosyolojisi haritalarının düzenlenmesi işlerini kapsar. Yetişme ortamı envanterinde su açığı bulunan yerlerde su-hava ekonomisi yöntemi, su açığının olmadığı yerlerde ise bitki besin elementleri yöntemi ve benzeri değişik yöntemler kullanılır.

             Ekolojik üniteler ve bitki sosyolojisi haritalarının yapılması ve iki haritanın birleştirilerek yetişme ortamı haritasının elde edilmesi

             MADDE 19 – (1) Orman yetişme ortamı birimleri haritası, yetişme ortamı faktörlerinden fizyografik, edafik ve klimatik faktörler teker teker incelenerek ve toplanan bilgilere dayanılarak; Bitki sosyolojisi haritası, farklı orman topluluklarını ayırmaya yönelik ölçme, gözlem ve incelemelere dayanılarak düzenlenir. Yetişme ortamı haritası bu iki haritanın birleştirilmesiyle elde edilir. Yetişme ortamı haritası mevcutsa plan yapımında altlık olarak kullanılır. Bu harita yapılmamışsa taslak bonitet haritası yapılır.

             Aynıyaşlı ormanlarda bonitet sınıflarının ayrılması ve haritalarının düzenlenmesi

             MADDE 20 – (1) Aynıyaşlı ormanlarda bonitet sınıfları; standart bir yaştaki meşcere üst boyunu gösterge alan bonitet tabloları yardımıyla anamorfik yöntemle belirlenir. Bu amaçla, her örnek alanda 1–3 adet hakim ağaç seçilerek, boyları ve yaşları belirlenir. Örnek alanların boniteti yaş ve boy ölçümlerinin ortalamasına göre bonitet tablolarından bulunur.

             (2) Bonitet tablosu bulunmayan ağaç türleri için, öncelikle bu tablonun yapılması gerekir. Bonitet tablolarının düzenlenmesinde tercihen anamorfik, zorunlu durumda, polimorfik yöntemlerden biri seçilebilir. Bu amaçla, arazide metodun dayandığı esaslara uygun olarak, yeterli sayıda örnek alanda ölçme yapılır.

             (3) Bonitet haritasının düzenlenmesinde, örnek alanlar için belirlenen bonitet sınıflarından yararlanılır. Farklı bonitet sınıflarının sınırlarının geçirilmesinde; dere, sırt gibi arazi şekilleri ile meşcere tipi sınırları dikkate alınır. Bonitet sınıfı; işletme sınıfının asli ağaç türü için tayin edilir.

             (4) Tepe kapalılığı % 10 ve daha az olan, galip ve yarı galip ağaçları bulunmayan ormanlar ile ormansız alanlar için bonitet tayini gerektiğinde, işletme sınıfı için hesaplanacak ortalama bonitet sınıfı esas alınır. Bu alanların küçük olması halinde, bonitet sınıfı en yakın ormanlık alanın bonitetine göre belirlenir. Zorunlu görülmesi halinde, böyle alanların verim gücü sınıflamasında yetişme ortamı faktörlerini endeks alan metotlardan da yararlanılabilir.

             Değişikyaşlı ve düşey kapalı ormanlarda bonitet sınıflarının ayrılması ve haritalarının düzenlenmesi

             MADDE 21 – (1) Değişikyaşlı ve düşey kapalı olan, özellikle seçme ve devamlı orman kuruluşunda alanların, bonitet sınıfı tayini; 1,30 metredeki çapı 38 santimetre ve daha yukarıdaki gövdelerin çap-boy ortalamalarını esas alan flury metoduyla ya da göğüs hizasındaki yaş ve üst boy ortalamasına dayanan bonitet tabloları yardımıyla belirlenir.

             (2) Göknar ve kayın dışındaki bonitet tabloları olmayan ağaç türleri için bonitet tablolarının hazırlanmasında ve haritasının düzenlenmesinde 20 nci maddede açıklanan esaslar, değişikyaşlı ve düşey kapalı ormanlar için de geçerlidir.

             Bonitet sınıflarının ayrılmasında mevcut haritalardan yararlanma

             MADDE 22 – (1) Bonitet haritalarının düzenlenmesinde, mevcut bonitet haritalarından da yararlanılabilir.

             Biyolojik çeşitlilik envanteri

             MADDE 23 – (1) Biyolojik çeşitlilik envanteri; planlama biriminde bulunan bitkisel türler, yaban hayvanları, genetik çeşitlilik, ekosistem ve süreç çeşitliliğine ait sayısal verilerinin derlenmesi ve yersel dağılım haritalarının düzenlenmesi işlerini kapsar. Disiplinler arası katılımcı anlayış çerçevesinde, ülke ormanlarında biyoçeşitliliği korumaya yönelik konumsal ve zamansal düzenlemeleri yapılır. Biyolojik çeşitlilik envanteri, konunun uzmanlarınca hazırlanarak plan yapıcısına verilir.

             (2) Yapılan envanter sonucunda biyolojik çeşitlilik açısından önemli, nesli tehlike altındaki nadir ve endemik türler ve benzeri alanlarının belirlendiği yerlerde ormancılık faaliyetleri o türün biyolojik özellikleri ve ekolojik isteklerine göre yapılır.

             Ağaç hacmi ve hacim artımı envanterinin yapılması

             MADDE 24 – (1) Ağaç hacmi ve hacim artımı envanteri, dikili ağaç hacim ve hacim artımının, ağaç türlerine göre, çap ve kalite sınıflarına dağılımlarının, hacim veya ağırlık olarak belirlenmesi aşağıdaki şekilde yapılır.

             a) Ağaç hacmi ve hacim artımı envanteri; amaçlanan doğruluk ve güven düzeyine bağlı olarak, yersel ölçümlerden, uzaktan algılama veya diğer tahmin metotlarından yararlanılarak yapılır. Yüksek doğruluk ve güven düzeyi gerektiren üretim ormanlarında envanter, yersel ölçmelere dayanır.

             b) Yüksek doğruluk ve güven düzeyi gerektirmeyen, ekolojik ve sosyal fonksiyonların ön plana çıktığı diğer ormanlık alanlarda, uzaktan algılama tekniklerine dayalı yöntemler kullanılır. Gerekli hallerde yersel metotlar da kullanılabilir. Bu ormanlarda ağaç hacmi ve hacim artımı envanterinde bir önceki döneme ait eski plan verilerinden de yararlanılabilir.

             c) Bu ormanlarda ağaç hacmi ve hacim artımı envanterinde, bölgesel olarak düzenlenmiş mevcut meşcere tipi tablolarından veya değişik sıklık ve bonitetler için hazırlanmış hasılat tablolarından da yararlanılabilir.

             ç) Yersel ölçüm ve gözlemlere dayalı ağaç hacmi ve hacim artımı envanterinde gerekli ölçüm ve incelemeler, seçilen örnekleme yöntemine göre ormana dağıtılan örnek alanlarda yapılır. Örnek alanlardan toplanan bilgiler amaca göre bölme veya bölmecik ya da meşcere tipi bazında değerlendirilir.

             d) Birim alandaki hacim ve hacim artımlarının hesaplanmasında, plan ünitesindeki her ağaç türü için ayrı ayrı düzenlenen tek girişli hacim ve hacim artımı tabloları veya o yöre için geliştirilmiş ağaç hacim denklemleri kullanılır. Hacim tabloları düzenlenirken, plan ünitesinde az bulunan ağaç türlerinden şekil katsayıları ve boy gelişmeleri birbirine yakın olanların hacim tabloları birleştirilebilir.

             e) Tek girişli hacim tablolarının düzenlenmesinde eğer varsa çift girişli hacim tablolarından yararlanılır. Çift girişli hacim tablosu bulunmayan ağaç türleri için ya her çap basamağından yeteri sayıda deneme ağacı kesilerek tek girişli hacim tablosu düzenlenir ya da bu amaçla dikili ağaçlarda yapılan, göğüs yüzeyi ve hacim ölçümlerinden faydalanılır.

             f) Artım tablolarının düzenlenmesinde Meyer’in enterpolasyon metodu kullanılır.

             g) Mevcut plandaki hacim ve artım tablolarının uygunluğu teyit edilirse, bu tablo değerleri yeni planda da kullanılabilir.

             ğ) Plan ünitesinin toplam ağaç serveti ve artımı ile bunların ağaç türlerine göre çap, kalite sınıflarına ve silvikültürel duruma dağılımı, örnek alanlarda yapılan ölçmelerle hesaplanır. Ölçmeler, amaca göre bölme, bölmecik veya meşcere tipi bazında değerlendirilir. Birim alan 1 hektar için elde edilen ve özel bir tabloda gösterilen sonuçlar, baz alınan ünite alanı ile çarpılarak; önce bölme, bölmecik veya meşcere tiplerinin ağaç serveti ve artımları işletme sınıfları itibariyle hesaplanır, sonra da, bunların toplamları alınarak, plan ünitesinin genelindeki hacim ve hacim artımları elde edilir.

             h) (ğ) bendindeki sonuçlar, belirtilen ayrıntı ve formatta tablolar halinde planda gösterilir.

             ı) Envanter ünitelerine ait istatistikî değerler bir tablo halinde ayrıca gösterilir.

             i) Ağaç serveti envanterinde hacim ve artım, dikili kabuklu gövde hacmi esas alınarak hesaplanır. Ağaç servetinin değişik ürün çeşitlerine dağılımını tahmin amacıyla amenajman planlarına ürün çeşitleri ve zayiat oranları tablosu eklenir. Gereken hallerde, bu tablolarda kalın dal odunu miktar ve oranları da gösterilir.

             j) Baltalık ormanların hacim ve artımları ster cinsinden hesaplanır. Plan ünitesindeki her bir kesim parseli veya ağaç türü, yaş ve diğer karakteristikleri bakımından benzer bölmelerden alınan 1–3 adet örnek alan, kesim parseli veya bölme bazında değerlendirilerek envanter biriminin birim alandaki 1 hektar ortalama serveti elde edilir. Artım, servetin yaşa bölümü ile hesaplanır. Baltalık ormanlarında;

             1) Bir kesim parseli için elde edilen sonuçlar, aynı plan ünitesinde, diğer kesim düzenlerinin ağaç türü, yaş ve diğer karakteristikleri bakımından benzerlik gösteren alanlarında da kullanılabilir.

             2) Baltalık ormanları için değişik bonitet, yaş ve sıklıklara göre düzenlenmiş hacim tablolarının bulunması durumunda servet envanteri bu tablolar yardımı ile de yapılabilir.

             3) Korulu baltalık ormanlarının hacim ve hacim artımının hesabında, üst tabaka koru, alt tabaka baltalık ormanı olarak değerlendirilir.

             k) Ağaç serveti ve artım envanterinde dikili kuru, hastalıklı ve benzeri ağaçlara ait hacimler de ayrıca tespit edilir.

             l) Tepe kapalılığı % 10 veya daha düşük olan, koru ve baltalık ormanlarında; hacim ve hacim artımı miktarları tahmin edilir veya gerektiğinde yeterli sayıda örnek alanda ölçme yapılarak hesaplanır.

             Ormanlarda karbon bilânçosunun tespiti

             MADDE 25 – (1) Plan ünitesinde bulunan dikili servet ve artımın tamamı hesaplandıktan sonra plan ünitesinin karbon bilânçosu hesaplanır.

             (2) Gerekli hallerde, plan ünitesinin tamamında veya bir bölümünde ortaya çıkan toz tutma ve oksijen üretim miktarları da, bu veriler yardımıyla hesaplanır.

             Odun dışı orman ürünleri envanterinin genel esasları

             MADDE 26 – (1) Odun dışı orman ürünleri envanteri; plan ünitesi sınırları içerisindeki orman ekosisteminde bulunan kök, yaprak, sürgün, kabuk, çiçek, reçine, mazı, sığla yağı, çeşitli bitki, meyve ve ardıç tohumu, palamut, çamfıstığı, kestane gibi tohumlar ve benzeri bitkisel; kuş, balık, geyik ve benzeri hayvansal; su, kömür, maden gibi mineral kökenli odun dışı varlıkların miktar ve değişim oranlarını alan, sayı, hacim, ağırlık ve konumsal dağılım olarak tespit etmek amacıyla yapılan ölçme, sayım ve değerlendirmeleri kapsar.

             (2) Odun dışı orman ürünleri envanteri, merkezi ya da yerel ilgili birimlerin talebi halinde uzmanlar tarafından yapılır. Sonuçlar harita ve rapor halinde ilgili plan yapıcısına verilir.

             Bitkisel kökenli odun dışı orman ürünleri envanteri

             MADDE 27 – (1) Bitkisel kökenli odun dışı orman ürünlerinin miktarı, ürünün özelliğine uygun tarzda hacim, ağırlık, sayı gibi birimlerle ifade edilir ve envanteri örnekleme yolu ile yapılır. Bu amaçla ağaç serveti ve artım envanteri için ölçülen örnek alanlardan yararlanılabileceği gibi, bozuk vasıflı meşcerelerde ilave örnek alanlar da alınarak ölçülebilir.

             Hayvansal kökenli orman ürünleri envanteri

             MADDE 28 – (1) Hayvansal kökenli orman ürünleri doğrudan veya dolaylı olarak elde edilen ürünleri içerir.

             Mineral kökenli odun dışı orman ürünleri envanteri

             MADDE 29 – (1) Mineral kökenli varlıkların envanteri, plan ünitesi içerisindeki akarsular; göl, bent, pınar, maden suları gibi sular ve kum, çakıl, taş ve benzeri gibi çeşitli madenleri kapsar.

             Ormanın ürün dışı fonksiyonlarının envanteri

             MADDE 30 – (1) Ormanın ekolojik, sosyal ve kültürel fonksiyonlarının envanteri; plan ünitesi sınırları içerisindeki orman ekosisteminde kendiliğinden oluşan fayda ve fonksiyonlardan, plan ünitesi için işletme amacı olarak öne çıkanları; teknik, bilimsel ve sosyal katılım yolu ile tespit etmek ve bu fonksiyonların ünite içindeki konumlarını ortaya koymak amacıyla yapılan ölçme, sayım, değerlendirme ve haritalama işlerini kapsar.

             Sosyo-ekonomik durum envanteri

             MADDE 31 – (1) Sosyo-ekonomik durum envanteri; plan ünitesi ormanlarının sosyal ve ekonomik yönden sahip olduğu olanakları ve planlama üzerinde etkili olan kısıtlayıcı faktörleri ortaya koymak, amenajman planının teknik, sosyal ve ekonomik açıdan uygulanabilirliğini olanaklı kılmak amacıyla, işletme kayıtlarından ve diğer çeşitli kaynaklardan sağlanan nüfus istatistikleri, teknik raporlar ve benzeri bilgi ve dokümanın toplanması ve değerlendirilmesi işlerini kapsar. Bu amaçla aşağıdaki işlemler yapılır;

             a) Kapasite envanteri için, plan ünitesinin ait olduğu işletme şefliğinde mevcut işgücü, teknik personel, makine-ekipman, ulaşım ve iletişim ile diğer alt yapı elamanlarının miktar ve durumu ile ilgili bilgiler toplanır,

             b) Ekonomik durum envanteri için, eski plan dönemindeki stok ve devir durumu, değişik orman ürünlerinin üretim maliyetleri ve satış fiyatları, yakın ve uzak piyasanın arz-talep durumu, ulaşım ve iletişim ağlarının tamir ve bakım giderleri, yeniden inşa edileceklerin yatırım miktarları, gençlik ve kültür bakımları ile gençleştirme ve ağaçlandırma giderleri ve benzeri gelir ve harcamalar ile döner sermaye, ihtiyatlar ve muhasebe sistemine ilişkin bilgiler toplanır,

             c) Orman-halk ilişkileri; plan ünitesi ormanları içerisinde ve bitişiğindeki halkın demografik yapısına ve geçim kaynaklarına ilişkin sayısal bilgiler ile bu halkın ormanlar üzerindeki işgücü sağlama ve kaçak ve usulsüz kesimler, açma ve işgal, otlatma, zati ve pazar satışı için odun talepleri, özellikle orman kadastrosu yapılmayan bölgelerde mülkiyet çekişmesi, çeşitli nedenlerle ormancılık uygulamalarına mani olma ve benzeri sosyal taleplerle ilgili olumlu ve olumsuz bilgilerin toplanması konularını kapsar.

             Sağlık durumu envanteri

             MADDE 32 – (1) Plan ünitesinde sağlık durumunun envanteri; ormanda hava kirliliği, böcek, mantar, yangın, kar, çığ, don, sel, heyelan, fırtına, yıldırım, yabani hayvan, kaya ve taş yuvarlanması ya da kesim zararları ve benzerleri gibi biyotik ve abiyotik olaylar nedeniyle meydana gelen zarar ve hastalıkların şekil ve derecesiyle ilgili bilgilerin toplanma ve değerlendirilmesi işlerini kapsar.

             Sağlık durumu envanterinin yapılması

             MADDE 33 – (1) Sağlık durumu envanteri, ağaç serveti ve artım envanteri amacıyla ölçülen örnek alanlarda gerçekleştirilir. Bu amaçla örnek alanlarda galip ve yarı galip ağaçlardan 6 adedi seçilerek, bunlardaki yaprak kayıp oranları ve renk bozulma oranları belirlenir. Bu oranlar yardımıyla her örnek alanın hastalık sınıfı ortaya konur. Fırtına, rüzgâr, kar, çığ, don, yıldırım ve benzeri gibi diğer olayların etki, şekil ve derecesi ayrıca açıklanır.

             Aktüel kuruluşların belirlenmesi

             MADDE 34 – (1) Aktüel kuruluşlar; orman fonksiyonu, formu, işletme şekli ve amenajman metoduna bağlı olarak ortaya konur.

             Aynıyaşlı ve değişikyaşlı ormanlarda aktüel kuruluşun belirlenmesi

             MADDE 35 – (1) Yaş sınıfları metoduna göre işletilecek aynıyaşlı ve maktalı ormanlarda aktüel kuruluşlar, işletme sınıfına dahil olan meşcerelerin alan, ağaç hacmi ve hacim artımının yaş sınıflarına dağılımlarından; seçme ya da devamlı orman formunda işletilecek değişikyaşlı ve düşey kapalı ormanlarda ise işletme sınıfına veya silvikültürel işlem ünitesine giren her bir meşcere ya da bölmeciğin türler itibariyle birim alandaki ağaç sayısı, göğüs yüzeyi, hacim ve hacim artımlarının çap basamak ve sınıflarına dağılımlarından yararlanılarak belirlenir.

             Yaş sınıflarının uygulandığı aynıyaşlı maktalı ormanlarda aktüel kuruluşun belirlenmesi

             MADDE 36 – (1) Yaş sınıfları metodunun uygulandığı aynıyaşlı ve maktalı ormanlarda aktüel kuruluşları belirlemek için, işletme sınıflarının her birisindeki toplam alan, hacim ve artımların yaş sınıflarına dağılımları hesaplanır ve sonuçlar tablo ve grafik halinde gösterilir.

             Çap sınıfları metotlarının uygulandığı değişikyaşlı veya düşey kapalı ormanlarda aktüel kuruluşun belirlenmesi

             MADDE 37 – (1) Çap sınıfları metotlarının uygulandığı değişikyaşlı veya düşey kapalı ormanlarda aktüel kuruluşlar; İşletme sınıfından yola çıkılarak, üretim ormanlarında ve entansif çalışmayı gerektiren üretim dışı ormanlarda her bir bölme veya bölmecik için hesaplanan birim alan 1 hektar değerleri kullanılarak hesaplanır. Diğer üretim dışı ormanlarda da aktüel kuruluşlar, kuruluş tipi veya meşcere tipi esas alınarak hesaplanabilir. Sonuçlar, her ünite için tablo ve grafik olarak gösterilir.

             Tıraşlama kesim ve dikime dayalı yıllık alan metodunun uygulandığı endüstriyel plantasyon ve baltalık işletme sınıflarında aktüel kuruluşun belirlenmesi

             MADDE 38 – (1) Tıraşlama kesime dayalı yıllık alan metodunun uygulandığı baltalıklar ve tıraşlama kesim-dikim metodunun uygulandığı endüstriyel plantasyonlarda işletme sınıflarının aktüel kuruluşları, işletme sınıfındaki tüm meşcerelere ait alan, hacim ve hacim artımlarının oluşturulan birer yıllık yaş basamaklarına dağılımları şeklinde ortaya konur, sonuçlar tablo ve grafiklerle gösterilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Ormanın Gelecekteki Durumunun Tespiti

             Optimal kuruluşların aktüel kuruluşlar ile karşılaştırılması esasları

             MADDE 39 – (1) Plan ünitelerinde optimal kuruluşlar; ormanın ayrıldığı fonksiyona göre ve işletme amacına uygun olan orman formu ve işletme şekilleri ile faydalanmanın düzenlenmesinde esas alınan amenajman metoduna göre değişen farklı yöntemler yardımıyla ortaya konur. Bu amaçla, öncelikle yöresel büyüme modellerinden yararlanılır. Büyüme modellerinin elde edilmesi için her işletmede ihtiyaç duyulan sayıda devamlı deneme alanları tesis edilir. Büyüme modeli elde edilmesinin güç ve zaman alıcı olması halinde mevcut meşcere tabloları veya normal hasılat tablolarından yararlanılır.

              (2) Asli ağaç türüne ait böyle tabloların bulunmadığı hallerde, bu amaçla ya plan ünitesi içerisindeki uygun meşcerelerin kesimlik ortalama artımlarından veya plan ünitesi koşullarına göre belirlenen amaç göğüs yüzeyi ya da amaç hacmin, kararlaştırılan amaç çapı ve amaç yaşına göre oluşturulan, çap ve yaş basamak ve sınıflarına dağılımlarından faydalanılır.

             Optimal kuruluşların belirlenmesi esasları

             MADDE 40 – (1) Optimal kuruluşlar; kullanılan amenajman metotlarına bağlı olarak, önce birim alan 1 hektar bazında ya da alanı idare süresi uzunluğunun yıl sayısı (F=U) kadar olan model işletme sınıfları bazında ortaya konur. Birim alan veya model işletme sınıfı bazında elde edilen bu kuruluşlar, daha sonra bölme, bölmecik, meşcere tipi ya da tüm işletme sınıfı alanları ile birlikte değerlendirilerek optimal kuruluşlar elde edilir.

             (2) İşletme sınıfı ayırımında, bonitet farklılıkları dikkate alınmışsa hesaplamalar gerçek alan; dikkate alınmamışsa redükte alan üzerinden yapılır.

             Aynıyaşlı ve maktalı ormanlarda optimal kuruluşun belirlenmesi

             MADDE 41 – (1) Yaş sınıfları metodunun uygulandığı aynıyaşlı ve maktalı ormanlarda optimal kuruluşlar, işletme sınıfının bütünü için belirlenir. Bu amaçla, önce işletme amacının gerektirdiği uzunlukta bir idare süresi, bu süreye tam bölünebilen ve uzunluğu genel gençleştirme süresi uzunluğuna yaklaşık denk gelen bir yaş sınıfı genişliği kararlaştırılır. İdare süresi periyot uzunluğuna bölünerek işletme sınıfı içerisinde kaç adet yaş sınıfı bulunacağı hesaplanır.

             (2) Her yaş sınıfının taşıyacağı ağaç hacmi ya hasılat tablolarından çıkarılır ya da kesimlik ortalama artımı, ilgili yaş sınıfının orta yaşı ile çarpılarak hesaplanır. Birim alan ya da model işletme sınıfı için hesaplanan miktarlar yardımı ile işletme sınıfının optimal kuruluşu ortaya konur. Sonuçlar tablo ve grafik halinde gösterilir.

             Endüstriyel plantasyonlarda optimal kuruluşun belirlenmesi

             MADDE 42 – (1) Endüstriyel plantasyonların optimal kuruluşları; büyüme modelleri ya da kesimlik ortalama artımlar yardımıyla ortaya konur. İdare süresinin yıl sayısınca oluşturulan kesim alanlarının her yaş basamağında bulunan ağaç hacmi, ilgili yaşlara ait optimal yıllık alan miktarları ile çarpılarak hesaplanır. Sonuçlar tablo ve grafik halinde gösterilir.

             Çap sınıfları metotlarının kullanıldığı değişikyaşlı ve düşey kapalı ormanlarda optimal kuruluşun belirlenmesi

             MADDE 43 – (1) Çap sınıfları metotlarının kullanıldığı değişikyaşlı ve düşey kapalı ormanlarda optimal kuruluşlar; birim alandaki optimal ağaç sayılarının çap basamak ve sınıflarına dağılımları yardımıyla ortaya konur. Bu amaçla, değişik bonitet, sıklık ve amaç çaplarına göre düzenlenmiş optimal kuruluş tablolarından yararlanılır. Mevcut meşcere tablolarının değişik amaç çapı ve sıklıklara göre düzenlenmemiş olması halinde, önce mevcut tablolardaki verilerden yararlanılarak, istenen amaç çapı ve sıklık derecelerine göre ağaç sayısı dağılımları yeniden belirlenir, sonra da, birim alan için belirlenen bu dağılımlar, ilgili bölme veya bölmecik alanına teşmil edilir. Sonuçlar, tablo ve grafik halinde gösterilir.

             Optimal kuruluş tablolarının olmadığı değişikyaşlı ormanlarda, optimal kuruluşun ortaya konulması

             MADDE 44 – (1) Optimal kuruluş tablolarının olmadığı değişikyaşlı ormanlarda, optimal kuruluşların ortaya konulmasında endüktif deneysel yöntemlere baş vurulur. Bu amaçla, plan ünitesinde silvikültür bakımından tipik değişikyaşlı kuruluş ve görünüşlere sahip olan 1–5 hektar büyüklüğündeki orman parçalarında yapılan tam alan ölçmelerinden yararlanılır. Bu alanlarda 1,30 metre yüksekliğindeki çapları 8 santimetre ve daha büyük olan tüm ağaçların çapları ölçülür, sayısı tespit edilir ve ölçülen çaplar, dörder santimetrelik çap basamaklarına göre kaydedilir. Bu ölçü ve tespitlerin sonuçları grafik ya da matematiksel yöntemlerle dengelenerek, lokal optimal kuruluşlar belirlenir. Birim alan için elde edilen sonuçlar, tablo ve grafik halinde gösterilir.

             Tıraşlama kesim ve sürgün yolu ile gençleştirmeye dayalı baltalıklar ve korulu baltalıklarda optimal kuruluşlar

             MADDE 45 – (1) Tıraşlama kesim ve sürgün yolu ile gençleştirmeye dayalı baltalıklar ve korulu baltalıklarda optimal kuruluşlar, ancak zorunlu görülmesi halinde ortaya konur. Baltalıklarda ve korulu baltalıkların baltalık bölümlerinde optimal kuruluşlar endüstriyel plantasyonlardakine benzer biçimde; korulu baltalıkların koru bölümlerinde ise, yaş sınıfları metodunun standart uygulamasındaki gibi tespit edilir.

             Uygulanan metoda göre aktüel ve optimal durumun karşılaştırılması

             MADDE 46 – (1) Ormanın aktüel ve optimal durumu için; uygulanan metodun baz aldığı kriter ve göstergelere göre, ağaç sayısı, hacim ve artımların yaş veya çap kademelerine göre grafikleri çizilir. Aktüel kuruluşun, optimal kuruluşa göre durumu ve optimalden olan sapmaları araştırılır.

             Plan ünitesinin iç ayrım düzeni ve sınırları

             MADDE 47 – (1) Plan ünitesinin sınırları; doğal veya yapay değişmez hatlardan yararlanılarak belirlenir. Bu belirlemede, mümkün ölçüde, mülki ve idari sınırlar dikkate alınır. Ormanın iç ayrım düzenini oluşturmaya, bölme, bölmecik ve meşcere tiplerini ayırmaya yarayan sulu ve kuru dereler, ana ve tali sırtlar, göl, bent, sazlık ve bataklık kenarları gibi doğal sınırlar ile değişmez, son şeklini almış yapay hatlar ve gerekli görülecek diğer ayrıntılar, haritaya geçirilir. Plan ünitesi dış sınırları ile topoğrafik detaylar dere, sırt, yol ve benzeri komşu plan üniteleri ile uyumlu olmalı ve standardizasyon sağlanmalıdır. Plan ünitesi sınırının dış tarafında kalan 500 metreye kadar mesafedeki belirgin sırt, tepe, kuru dere, akarsu, yol ve yerleşim yerleri gibi arazinin şekil ve durumunu gösteren belirgin nokta ve çizgiler de, haritada gösterilir.

             (2) Kesinleşmiş ve sayısallaştırılmış orman kadastro haritalarının varlığı halinde, amenajman planındaki altlıkların bu haritalar ile uyumu sağlanır.

             İç ayrım düzeninin kurulmasının amaçları

             MADDE 48 – (1) Her plan ünitesinde, aşağıda sıralanan amaçları gerçekleştirmek üzere iç ayrım düzeni kurulur;

             a) Muhtemel kırık ve devrikler, yangın, güneş yakması ve benzeri gibi belli başlı tehlikelere karşı koruma önlemleri almak, ormanda bir koruma ve emniyet sistemi meydana getirmek,

             b) Meşcereler kurma, bakım, gençleştirme ve değerlendirme gibi, çeşitli teknik işlerin yapılacağı yerleri belli etmek,

             c) Elde edilen orman ürünlerinin ormandan kolayca çıkarılmasını sağlayacak iyi bir transport tesisleri şebekesi kurmak,

             ç) Konumsal verileri kontrol etmek ve karşılaştırmak,

             d) Ormanda; idare ve işletme, kontrol, denetim ve teftiş işlerini kolaylaştırmak.

             İç ayrım düzeninin kurulmasında mevcut tesislerden yararlanma

             MADDE 49 – (1) Plan ünitelerinde iç ayrım düzeninin kurulmasında var ise yol ve yangın emniyet şeritleri şebeke planından yararlanılır. Plan yapıcısı, bölme haritasına esas olan yol şebeke planını ve yangın emniyet şeritlerini ilgili birimlerden alır.

             (2) Bölme sınırlarının belirlenmesinde kullanılan hatlar, genellikle kısa zamanda değişmeyecek sabit hatlar olup, arazide, haritada ve hava fotoğrafları veya uydu görüntülerinde kolayca görülebilecek nitelikteki hatlardır. Uygun ölçekli ve eşyükselti eğrili haritalar ve hava fotoğrafları veya uydu görüntülerinden faydalanılarak seçilen bu hatlar amenajman planı haritalarına geçirilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Silvikültür İşlerinin Düzenlenmesi

             Genel esaslar

             MADDE 50 – (1) Plan ünitelerinde silvikültür işlerinin düzenlenmesinden maksat; mevcut yetişme ortamı koşulları ve orman vejetasyonunu göz önüne alarak, ormancılık ilke ve amaçlarını gerçekleştirmek üzere, ormanın gördüğü ekonomik, ekolojik ve sosyal fonksiyonları yerine getirecek, ormanın aktüel kuruluşunu, optimal kuruluşa ulaştırmak için, ormanı oluşturan meşcerelerde uygulanacak silvikültürel yöntem ve işlemleri tespit etmek ve bunların uygulamasını planlamaktır. Bu düzenleme; alan yönünden, ürün ve hizmet üretim sürekliliğinin gerçekleştirileceği planlama birimini; zaman yönünden de, hem birkaç periyodu içine alan uzun, hem de ilk periyoda ait kısa süreli genel öneri ve tavsiyeleri kapsar.

             Plan ünitelerinde silvikültürel teknik müdahaleler

             MADDE 51 – (1) Plan ünitelerinde silvikültür işlerinin düzenlenmesi amacıyla yapılacak teknik müdahaleler; ilgili ünitenin sosyo-ekonomik durumu, hakim ağaç türü, yetişme ortamı koşulları, fonksiyonlar ve bunlara göre gerçekleştirilecek işletme amaçları, orman formu, işletme şekilleri, sürekliliğe esas olan planlama birimi ve faydalanmanın düzenlenmesinde kullanılan amenajman metoduna göre değişir.

             Silvikültür işlerinin düzenlenmesi işlemleri

             MADDE 52 – (1) Silvikültür işlerinin düzenlenmesi amacıyla aşağıdaki iş ve işlemler yapılır:

             a) Plan ünitesi içerisindeki orman fonksiyonlarının her biri için, yetişme ortamı koşulları dikkate alınarak ağaç türü, karışım biçimi ve oranı, katlılık ve kapalılık yönünden işletme amaçlarına en uygun olan orman formu ve meşcere kuruluşu kararlaştırılır.

             b) Birden fazla fonksiyon gören bölme ve bölmeciklerde, öne çıkan konumsal fonksiyonların tamamı sıralanarak, ana ve yan fonksiyonlar belirlenir. Çok fonksiyonlu ormanlarda, orman formu ve amaç kuruluşu yan fonksiyonlar da dikkate alınarak ana fonksiyona göre kararlaştırılır.

             c) Aktüel meşcere kuruluşları amaç kuruluşlar ile karşılaştırılarak, uzun vadede amaç kuruluşuna ulaşabilmek için gerekli silvikültürel hedefler ve buna uygun olarak, ilk plan döneminde meşcerelere uygulanacak teknik işlemlerin biçimi ve şiddeti belirlenir.

             ç) Amaç kombinasyonları için belirlenen silvikültürel hedeflere ulaşılması, değişik silvikültürel işlemlerle mümkün olabileceğinden, uygulayıcının deneyimlerinden yararlanmak amacıyla, silvikültürel planlamada bağlayıcı hükümlere yer verilmez.

             d) Yaş sınıfları metodunun uygulandığı işletme sınıflarında ilk periyotta gençleştirilecek alanların seçiminde gözetilen kriterler ve yeni generasyon için öngörülen amaç kuruluşlar açıklanır. Bu kuruluşun gerçekleştirilmesi için uygulanacak gençleştirme yöntemleri ve kesim şekilleri konusunda öneriler yapılır. Ana amacı odun üretimi olmayan ve yaş sınıfları metodunun uygulandığı işletme sınıflarında, metodun küçük maktalı varyantının neden seçildiği, idare ve gençleştirme sürelerinin neden uzun tutulduğu, özellikle vurgulanır. Bu işletme sınıflarında ayrıca ara hasılat etalarının nasıl kararlaştırıldığı ve dönüş sürelerinin neye göre belirlendiği gerekçeli biçimde açıklanır ve bu etaların çıkarılması konusunda bağlayıcı olmayan görüşler belirtilir.

             e) Seçme ve devamlı orman işletme sınıflarında, değişikyaşlı ve düşey kapalı orman formunun ve bu kuruluşların devamı için seçilen amenajman metodunun Hufnagl, Fransız hacim metotları, genel eta, ve benzeri gerekçeleri açıklanır. Aktüel kuruluş tiplerinin optimal kuruluşlara yakınlık durumuna göre, optimal kuruluşlara ulaşabilmenin yolları belirtilir ve bu amaçla uygulanacak silvikültürel işlemler hakkında öneriler getirilir.

             f) Dönüş süreleri kararlaştırılır ve gerekçesi açıklanır. Zorunluluk bulunmadıkça, bu sürelerin plan süresi ile uyumlu olması gerekir.

             g) Baltalık ormanlarda, bakım esasları ile tıraşlama, seçme ve tetar kesim usullerinden hangisinin uygulanacağı belirtilir. Bu konuya ilişkin teknik esaslar hakkında bilgiler verilir.

             ğ) Koruya dönüştürülecek baltalıklar ve korulu baltalıklar için uygun yöntem seçilir. Yöntemin uygulanmasına ait şekil ve esaslar açıklanır. Koruya dönüştürmede, yetişme ortamı koşulları göz önüne alınarak, ekonomik ve hızlı gelişen uygun ağaç türlerine öncelik verilir.

             h) Plan ünitesi içerisindeki ağaçlandırılması gereken açıklık alanlar ile yapay gençleştirmeye tabi olacak ve rehabilite edilecek bozuk alanlar tespit edilir. Bu alanlar, ilgili tablolarında gösterilir.

             ı) Hava kirliliği, böcek ve mantar arazları gibi biyotik ve abiyotik olaylar sonucunda zarar gören ormanlarda uygulanacak özel silvikültürel işlemlerin şekil ve esasları belirlenir.

             i) Biyolojik çeşitlilik açısından önem taşıyan fauna ve floranın yaşam ortamları hakkında bilgiler verilerek, bu habitatların bulundukları yerlerde korunmasına yönelik özel önlemler, özel koruma altındaki kuşların ve diğer hayvanların besin kaynakları, yabani meyve ağaçları ve barınma olanakları, böcek ve mantarlar için alanda belli miktarlarda dikili kuru ve devriklerin bırakılması, ılımlı üretim müdahaleleri, devamlı orman işletmeciliği, doğal yaşlı bireylerin/meşcerelerin oluşturulması, çok aşamalı kontrollü üretim, tıraşlama kesiminin uygulanmaması ve alanların parçalanmaması ve benzeri konular açıklanır.

             j) İlk plan süresinde, plan yapıcısı tarafından bakım ve gençleştirmeye yönelik her hangi bir işlem önerilmeyen alanların nitelikleri ayrı ayrı belirtilir ve bunların işlem dışı bırakılma gerekçeleri açıklanır.

             k) Dere, nehir, ırmak ve baraj gibi su yüzeyine sahip alanların etrafında oluşturulan ve ekosistem sağlığı açısından önemli olan ormanlık alanlar ayrılarak buralara uygulanacak özel silvikültürel işlemler önerilir.

             l) Toprak koruma, hidrolojik, estetik, rekreasyon, ulusal savunma, bilimsel ve benzeri diğer fonksiyonların bulunduğu alanlarda uygulanacak silvikültürel müdahaleler belirlenir.

ALTINCI BÖLÜM

Faydalanmanın Düzenlenmesi, Planlama Kriterlerinin Belirlenmesi

             İdare süresi

             MADDE 53 – (1) İdare süresi, aynıyaşlı ve maktalı ormanlardan oluşan işletme sınıflarında, işletme sınıfını meydana getiren meşcerelerin yapay ya da doğal yolla kuruluşundan, herhangi bir amacı gerçekleştirecek olgunluğu elde ederek gençleştirilmeleri için kesilmelerine kadar geçen olgunluk sürelerinin ortalaması alınmak suretiyle belirlenir. Ana amacı odun üretimi olan ormanlarda, gerekli olgunluğun ulaşıldığı yaşların ortalamasına karşılık gelen bu süre; ana amacı odun üretimi olmayan ormanlarda, gerekli hizmetin artık alınamadığı ve meşcerelerin gençleştirmeye sokulacağı yaşların ortalamasına karşılık gelir.

             (2) İdare süreleri mevcut araştırma ve envanter sonuçlarına göre hazırlanmış mahalline uygun meşcere hasılat tablolarından, mevcut eski planlardaki ağaç hacim ve artım tablolarındaki bilgilerden, diğer mahalline has inceleme sonuçlarından faydalanılarak planlama üniteleri için planlamacı ve uygulayıcı tarafından birlikte kararlaştırılır.

             (3) Ana amacı odun üretimi olan işletme sınıflarında, ağaç türü bakımından ayrıca işletme sınıfı oluşturulmamışsa, idare süresi; karışıma giren ana türlerin ortalama olgunluk süresi olarak tespit edilir.

             (4) Ana amacı odun üretimi olmayan işletme sınıflarındaki idare süreleri, işletme sınıfını oluşturan meşcerelerin amaç servet ya da göğüs yüzeyini elde ettiği yaşlardan başlayarak, bu servet veya göğüs yüzeyini artık koruyamayacakları yaşlara kadar geçen zaman aralıkları içinden, diğer kriterler de gözetilerek seçilir.

             (5) İdare süreleri, periyot uzunluğunun katları halinde, periyot uzunluğuna tam bölünebilen bir sayı olarak belirlenir.

             (6) Endüstriyel plantasyonlarda idare sürelerinin belirlenmesinde iç kârlılık oranı ya da net bugünkü değer kriterlerinden biri esas alınır.

             (7) Baltalıklarda idare süreleri, işletme amacının çubuk, sırık, yakacak odun, kömür odunu ve maden direk gibi ürünlerin gerektirdiği çapların elde edildiği yaşlar olarak ağaç türü ve bonitetlere göre belirlenir.

             (8) İdare süreleri hangi kriterlere göre belirlenirse belirlensin, plan ünitesi ormanlarında kararlaştırılan sürelerin kısaltılmasını zorunlu kılan biyotik ve abiyotik doğal olayların mevcut olup olmadığı ayrıca incelenir, varlığı durumunda idare süreleri bu faktörlere göre değiştirilir.

             Amaç çapı

             MADDE 54 – (1) Amaç çapı; yaş sınıfları metodunun uygulandığı işletme sınıflarında, teknik idare süresi uzunluğunu doğrudan etkileyen bir faktör olarak, çap sınıfları metodunun uygulandığı işletme sınıflarında ise, faydalanmanın düzenlenmesinde baz alınan ana kriterlerden birisi olarak, kendisine başvurulan bir düzenleme kriteridir. Amaç çapları, orman ürünleri endüstrisindeki gelişmelere bağlı olarak, piyasadaki taleplere, plan ünitesinin sosyo-ekonomik konumuna ve yetişme ortamı verimliliğine göre, plan yapıcı ve uygulayıcı tarafından birlikte fonksiyonlarına göre belirlenir.

             Amaç göğüs yüzeyi

             MADDE 55 – (1) Amaç göğüs yüzeyi; yaş sınıfları metodunun uygulandığı koruma ve hizmet üretim amaçlı işletme sınıflarında, hem idare süresinin alt ve üst sınırlarını etkileyen bir faktör ve hem de sürekliliğin kontrolünde gösterge olarak kullanılan bir düzenleme kriteridir.

             (2) Amaç göğüs yüzeyi, arazi eğim grupları için ilgili ağaç türünün bonitet sınıflarına göre ulaşabileceği maksimum g