Ekonomideki gelişmeler inşaat sektörünü nasıl etkiledi?

Türk Sanayici ve İş Adamları Vakfı İnşaat Platform Başkanı Murat İşçi, ekonomide yaşanan gelişmelerin inşaat sektörünü nasıl etkilediğini kaleme aldı. İşte, İşçi'nin konuyla ilgili yazısı...

Öncelikle şunu belirtmek lazım ; İnşaat sektörü lokomotif sektördür. Ekonomi yükselişteyken de önde giden, inişteyken de ilk olarak zarar gören sektördür. Ancak inşaat sektörü tek başına değil, bu sektörün 200’e yakın sektöre doğrudan ya da dolaylı katkısı ve etkisi vardır. 

Son dönemlerde inşaat temel girdi maliyetlerinde yaşanan artışlardan kaynaklı sorunlarla oldukça zor günlerden geçiliyor. Üst yapı ve alt  yapı inşaat firmaları kullandıkları ana malzeme olarak demir, çimento,sıhhi tesisat ve elektrik malzemeleri gibi ürünlerin fiyatlarında yaşanan akıl almaz artışlar Türkiye'de taahhüt firmalarının işlerini yapamaz hale getirmiştir. Üstyapı işlerinde ağırlıklı olarak kullanılan girdi malzemelerinde Mayıs 2020’den itibaren ortalama fiyat artışı yüzde 280 olmuştur.

İnşaat maliyet endeksi aralıkta aylık bazda yüzde 15,7, yıllık bazda yüzde ise 67,74 arttı. Türkiye İstatistik Kurumu, Aralık 2021 dönemine ilişkin inşaat maliyet endeksi verilerini açıkladı. Endeks geçen yılın aralık ayında bir önceki aya kıyasla yüzde 15,7, yıllık yüzde 67,74 yükseldi. Aylık bazda malzeme endeksi yüzde 20,35, işçilik endeksi yüzde 1,44 arttı. Yıllık bazda malzeme endeksi yüzde 85,77, işçilik endeksi yüzde 24,01 artış gösterdi.
Bina inşaatı maliyet endeksi yıllık yüzde 66,88 arttı. Bina inşaatı maliyet endeksi, geçen yıl aralıkta bir önceki aya göre yüzde 15,23, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 66,88 yükseldi. Bir önceki aya göre malzeme endeksi yüzde 19,88, işçilik endeksi yüzde 1,35 artış kaydetti. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi yüzde 85,01, işçilik endeksi yüzde 23,99 arttı. Bina dışı yapılar için inşaat maliyet endeksi yıllık yüzde 70,63 arttı. 

Bina dışı yapılar için inşaat maliyet endeksi, geçen yıl aralıkta aylık bazda yüzde 17,27, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 70,63 yükseldi. Kasım 2021'e kıyasla geçen yıl aralıkta malzeme endeksi yüzde 21,91, işçilik endeksi yüzde 1,76 artış kaydetti. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi yüzde 88,23, işçilik endeksi yüzde 24,1 arttı.

Maliyetler yüzde 100'ün çok üzerinde artmışken, kamu yüzde 67 civarında fiyat farkı ödemesi yapıyor. 
Demir fiyatı 3 bin TL iken kamu ile sözleşme imzalamış olan bir müteahhit için bugün demirin maliyeti 11 bin TL'nin üstünde. Taahhüt firmaları bu matematikle nasıl baş edecekler. Yapılan sözleşmelerden ötürü fiilen durdurmanın mümkün olmadığını ancak müteahhitlerin de çalışamaz duruma geldiği için işleri yavaşlattıklarını duyuyoruz.  Artışlar sebebiyle Öngörülmesi çok zor olan maliyetlerden ötürü taahhüt firmaları başının çaresine baksın denilirse  ilgili firmaların, üstlenmiş oldukları kamu projelerini sürdüremez hale getirecektir. Dolayısıyla ilave fiyat farkı kararnamesi çıkartılmadan, şartsız tasfiye ya da devir hakkı verilmeden işin içinden nasıl çıkacaklar. 

Bakın bazı Müteahhitlerin 2020 yılında yapılan işlerin hakediş ödemelerini 2021 yılında alabildiğini, aynı zamanda sektörün 15 milyar TL'lik kredi borcu olduğunu biliyor musunuz? Bu konu sadece inşaat sektörünü değil Ülkemizin sosyo-ekonomisini de ilgilendiriyor. Konut müteahhitleri açısından, konut kredilerinin düşük olmasının da kritik önemi var, mevcut konut fiyatlarının vatandaşların alım gücünün üstünde olduğu herkesçe malum, ayrıca konut kredisi alarak satın almanın da mevcut faiz koşullarıyla mümkün görünmüyor, psikolojik sınır olan yüzde 1'in altında bir faiz gerekiyor. Kamu İhale Kurumu’nun paylaştığı yasa taslağı eğer Meclis’ten aynı şekilde geçerse hükümetimiz reel piyasanın talep ettiği tasfiyeyi uygun görmüyor, sadece devir imkanı sağlıyor denebilir. Fiyat farkı olarak da son 6 aylık malzeme artışlarının kısmen karşılanması öngörülüyor. Biz, 2021 Ocak’tan itibaren olan maliyet artışlarının karşılanmasını istiyoruz.

 
Sektörün önde gelenlerinin demeçleri neler?

TMB Başkanı Eren,: “Sözleşmelerimizde TÜİK’in endekslerine bağlı olarak uygulanan fiyat farkı, 2021 boyunca yüzde 34-54 arasında bir fiyat farkını karşılayabildi. İşçilik maliyetlerindeki artış hariç yüzde 150 artan maliyetlerimiz var. Biz hiç değilse yüzde 50 oranında ilave bir fiyat farkının kararnamenin içinde olmasını bekliyoruz. Aksi halde kamu yatırımlarında durma meydana gelebilir” diyor. 

İMKON Başkanı Tellioğlu ;” Kur artışları ve devamında ekonomide yaşanan gelişmelerin iç pazarda fahiş fiyat artışlarına yol açtığına vurguluyor.  Sorunların çözümü olmaz ise gelecek yıl birçok inşaat firmasına haciz geldiğini görebiliriz. Mevcut yük ile bu  yıl şantiyelerin açılması çok zor. Çoğu açılmayabilir" 
Bu fikirlerin üstüne düşünmek lazım!
Herkes gibi Müteahhitler  piyasalarda istikrar ve öngörülebilirlik sağlanmasını bekliyorlar.

 
 Öneriler neler?
 
-Gerek yüklenici, gerek kamu menfaati açısından 01 Ocak 2021 tarihi baz alınarak işin bitimine kadar reel oranda "fiyat farkı" verilerek işlerin bitirilmesidir.

-Reel Piyasa Fiyatlarına uygun fiyat farkı ödenmesine rağmen finansal ve teknik olarak devam etmesi mümkün olmayan işler için cezasız "tasfiye hakkı" tanınması ve teminatların iade edilmesi.

-Temel inşaat malzemelerinden özellikle demir, çimento, cam, alüminyum, elektrik kablosu, başta olmak üzere yüzde 200’ü geçen malzemelere "Geçici KDV indirimi" getirilmesi.

-01 Ocak 2021 tarihinden bu yana gelişen olumsuz süreçlerden dolayı daha büyük zararlara sebep vermemek için işi yapamayan müteahhitlerimize teminatlarının iadesi, ihalelerden yasaklılıklarının kaldırılması.
 
-Döviz Kurundaki düşüşün temel inşaat malzeme fiyatlarına da anlık olarak olumlu yansıması sağlanmalı. Fahiş fiyat artışları hızla normal seviyelerine düşürülmeli ve Türkiye inşaat sektörü ve diğer sektörlerde duran çarklar yeniden çalışmaya başlamalı.

-Tasfiye edilen işlerin sözleşmesinde ödenen vergiler kalan işlere oranla iade edilmeli, yapılan imalatlar, puantaja göre değil, yerinde gerçek imalat seviyesine göre belirlenmelidir.

-Ciddi fiyat artışlarından mağdur olan kamu müteahhitlerinin devam eden işlerinde fiyat farkı ve fesih kararnamelerinin ivedilikle çıkartılmalı, kamu ve özel sektör yüklenicilerine malzeme tedarik sorunlarından kaynaklı ek süre verilmeli.

-Piyasada oluşan istikrarsızlık ve aşırı zamlar nedeniyle malzeme tedarik ve finansal aksaklıklar sebebiyle, işini zamanında teslim edemeyen müteahhitlerimiz ve idareler zor durumda kalmıştır. Mağdur olan yüklenicilere en az 90 iş günü ek süre verilmelidir. Covid19 gerekçesi ile artırılan stopaj vergisi ve KDV tevfikatı eski oranlara ve daha aşağı düşürülmeli.

-Son günlerde sık yaşadığımız deprem atakları sebebiyle riskli yapı kapsamındaki kentsel dönüşüm projelerine hız verilmeli.

-Özel sektörde kat karşılığı iş yapan müteahhitlerin de 8. maddede belirtilen gerekçelerden dolayı mağdur olduklarını, sözleşmelerin sürelerine bakılmaksızın arsa sahipleri ve konut teslim sözleşmelerine ilaveten 12 ay ek süre verilmelidir

-Vatandaşın konuta erişim hakkının kolaylaştırılması için müteahhitlik sektörünün aldığı ağır yaranın giderilmesi adına, temel inşaat malzemelerine KDV indirimi, tapu harçları indirimi, arsa üretim desteği gibi teşviklerle piyasa dengesi devlet desteği ile regüle edilmelidir.

E.MURAT İŞÇİ- İnş. Müh.
TUSİAV- İnşaat Platform Başkanı
 

İnşaat sektöründe maliyetler yükseldi: Taşeron sorunu başladı!