Kripto paralar nasıl vergilendirilecek?

Para Dergisi köşe yazarı Yeminli Mali Müşavir (YMM) Talha Apak, kripto para piyasasını kaleme aldı.

İşte Talha Apak'ın 'Coinlerin mevzuatı ve vergilendirilmesi' başlıklı yazısı...

Dünyada çeşitli ülkelerde geleneksel varlıklar gibi alınıp satılan, ticari ürünlerin alım satımında ödeme aracı şeklinde geçen kripto paralar son zamanlarda ülkemizde aşırı talep gördü ve yatırım aracı olmaya başladı. Fakat geçen hafta başta Thodex olmak üzere birkaç şirkette meydana gelen dolandırıcılık olaylarının ardından kriptoların mevzuatı ve vergilendirilmesi kamuoyunun ve devletin gündemine yerleşti. Yakın zamanda, TCMB tarafından yayımlanan bir yönetmelikle, 30 Nisan tarihinden itibaren kripto paralarla ödeme yasağı koyulmuştu.  

MEVZUAT HAZIRLAMA ÇALIŞMALARI BAŞLADI

Kripto paralara ilişkin bir mevzuat boşluğu olduğu ve risklerin sürdüğü TCMB tarafından yakın szamanda belirtilmişti. 16 Nisan 2021 tarihinde yayımlanan Merkez Bankası yönetmeliğiyle, yalnızca ödemelerde kullanılmaması yasaklandı. Oysa kamuoyunun beklediği, ciddi bir mevzuat ve altyapının oluşturulmasıydı. Son günlerde gündeme gelen Thodex skandalıyla konu tekrar alevlendi. Bunun üzerine devlet yetkililerinden acilen mevzuat düzenlenmesi yapılmasına yönelik açıklamalar yapıldı. Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Cemil Ertem, Merkez Bankası, MASAK ve SPK'nın kripto paralarla ilgili düzenlemelere ilişkin çalıştıklarını ve yeni düzenlemenin en kısa süre içinde hayata geçirileceğini açıklamıştı. 

Kripto para, en genel tanımı ile internet aracılığıyla kullanılan, hiçbir merkezi otoriteye ya da aracı kurumla bağlantısı bulunmayan, şifreli bir yöntemle dijital şekilde oluşturulan ve dijital ortamda işlem gören sanal paralar. Piyasaya ilk çıkan kripto para Bitcoin'dir. Bitcoin ismi, byte (veri boyutu) ve coin (madeni para) kelimelerinden geliyor. Piyasaya Bitcoin dışında başta Ethereum, Bitcoin Cash, Ripple, Litecoin, Dash, Neo, Iota, Monero, Nem, Zcash olmak üzere yüzlerce kripto para sürüldü. Kripto paranın ticari hayatta kullanımının ve tercih edilmesinin başlıca fırsatları, hükümetlerden bağımsız olması ve sınırlı sayıda üretilmesi sebebiyle düşük enflasyon riski, transfer yapılması amacıyla bir aracı gerektrmemesi, düşük transfer giderleri, kullanım kolaylığı ve yüksek işlem hızı şeklinde açıklanabilir. 

Buna karşılık, kripto paralar siber saldırılara karşı güvenlik açığı, kullanıcı ve üreticinin anonim olması, yasadışı işlemlerde bir ödeme mekanizması şeklinde kullanılma ihtimali gibi hususların yanında ticari hayatın fazlaca değişmesine neden olacak bir teknoloji söz konusu olduğundan gerek devletler gerekse tüketici açısından tam anlamıyla benimsenemeyebiliyor ve riskli bulunabiliyor. Başta ABd, Kanada, İngiltere, Güney Kore gibi ülkeler Bitcoin'i mevzuatları kapsamında, bazıları ise yasal bir dayanağı bulunmadan bir ödeme şekli olarak kabul etti. Türkiye'de ise kripto para kullanımı ya da üretimi herhangi bir mevzuat kapsamında düzenlenmedi. Belirtmek gerekir ki kripto paranın bir emtia, menkul kıymet veya para olarak tanımlanmasıyla farklı yasal sorumluluklar doğar. 

VERGİLENDİRİLMESİ TARTIŞILIYOR

Kripto paraların bir emtia mı, yoksa para mI olduğu tartışması özellikle vergi mevzuatı açısından önem arz ediyor. Kripto paralarla gerçekleştirilecek ödeme esas itibariyle bu paranın karşılığı bir ulusal para ile gerçekleştiriliyor. Bu sebeple genel bakış, kripto paraların aynı altın, gümüş gibi bir emtia şeklinde görülmesine yönelik. Kripto paralar sahibine ortaklık ya da alacak hakkı sunmadığından birer menkul kıymet şeklinde de değerlendirilme imkanı bulunmuyor. Bunan birlikte bir emtia olarak onayladığımız kripto paraların kullanımının vergi mevzuatı açısında bazı sonuçları bulunacak.

-Kripto paraların alınıp satılması ile bir gelir bulunuyor ise bu kazanç vergi mevzuatı açısından ticari kazanç kapsamında olacak ve gelir vergisine tabi tutulacak. 

-Kripto paraların alım satım işlemleri KDV Kanunu'nun 1. Maddesi kapsamında KDV'ye tabi tutulacak.

-Sermaye şirketleri tarafından kripto paradan kazanılan gelirler, kurum kazancı şeklinde kurumlar vergisine tabi tutulur. 

Bir başka görüşe göre ise, kripto paralar finansal raporlarda, süresiz ömrü bulunan dijital varlık olarak "maddi olmayan duran varlık” (intangibleasset) şeklinde muhasebeleştirilmelidir. Bu kapsamda, dönemler itibariyle değer düşüklüğü testine göre herhangi bir değer düşüklüğü bulunuyorsa, K/Z tablosuna döneme ait olarak yansıyacaktır. Aksine, eğer bir değer artışı yaşanıyorsa KZ tablosunda hemen belirtilmeyecek. Zira herhangi bir satış işlemi anında kar oluştuğu durumda KZ tablosuna gelir olarak işlenecek. Fakat Türkiye'de kripto para kullanımı veya üretimi herhangi bir mevzuat çerçevesinde henüz düzenlenmiş değil. Belirtmek gerekir ki kripto paranın bir emtia, menkul kıymet veya para olarak tanımlanması beraberinde farkli yasa yükümlülük ve vergilendirme sistemi getirecektir.

Kripto para yatırımı yaparken nelere dikkat edilmelli?