Sinan Türkkan: Güçlendirmedeki engeller kaldırılmalı!

İstanbul'un afetlere dayanıklı bir şehir olması için İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nce gerçekleşen Deprem Çalıştayı, 2-3 Aralık tarihlerinde İstanbul Kongre Merkezi’nde düzenlendi. Bölgede yaşanması planlanan deprem etkileri ve buna yönelik çözüm önerilerinin etraflıca masada gerçekleşen çalıştaya, konunun tüm paydaşları ve meraklıları katılım gösterdi.

Artyol Mühendislik Yönetim Kurulu Başkanı Sinan Türkkan da Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Başkanı sıfatı ile çalıştayın ilk günü düzenlenen Dayanıklı Yapılar oturumunda, Kentsel Dönüşümde Güçlendirmenin Yeri ve Önemi başlıklı sunumuyla, güçlendirme alanında yer alan önemli konuları ve sorunları açıkladı. Türkkan ayrıca, ikinci gün düzenlenen yuvarlak masa oturumlarıyla sorun analizi, çözüm analizi, projelendirme, proje önceliklendirme ve skorlama süreçlerine dahil olarak, güçlendirme konusunun meseleye dahil edilmesine katkı sağlandı.

İlk gün gerçekleştiği oturumda yaptığı sunumla güçlendirmenin ne olduğunu, kentsel dönüşümdeki önemini, güçlendirme çalışmalarında oluşan zorlukları ve taleplerden bahseden Türkkan, mevzuatta yer alan yükümlülüklerin azaltılması ve KDV’nin yüzde 1’e düşürülmesi gerektiğini sözlerine ekledi. Vatandaşların kullandıkları binalarla ilgili gerçeği bilmesi gerektiğini söyleyen Sinan Türkkan, yeni binanın da güçlendirilmiş binanın da can güvenliğinden bahsetti. İstanbul’daki 2 milyon riskli binanın güçlendirmeyle kurtulabileceğini sözlerine ekleyen Türkkan, ‘’Esasen bizler, güçlendirmenin önemini yıllardır dile getiriyorduk. Daha önce de ifade ettik: Tüm binaları yıkıp yeniden yapmak hem 20 yıldan uzun sürecek, hem de maliyeti artıracaktır. Biz, DEGÜDER olarak kentsel dönüşümde üzerimize düşeni yapmaya hazırız. Uygun binaları güçlendirerek zaman kazanılacağının anlaşılmasından memnunuz’’ açıklamasında bulundu.

Sunumda riskli binanın sebeplerinden bahseden Sinan Türkkan, kalitesiz ve homojen olmayan beton, kalitesiz ve yetersiz donatı miktarı, statik sistem düzensizlikleri, denetim eksikliğini anlattı.

Vatandaş gerçeği bilmeli

Vatandaşların kullandıkları binalarla yüzleşmesi ve gerçeği bilmesi gerektiğinden bahseden Türkkan, bunun için yetkin mühendislik büroları ve laboratuvarlarla, binanın testlerinin ve analizlerinin yapılarak risk analizlerinin hazırlanması gerektiğini söyledi. Türkkan, şu uyarıları yaptı: ‘’Vatandaş şu soruyu sormalı: Bir deprem olsa, ben bu binadan çıkabilir miyim?’’

Yeni bina da güçlendirilmiş bina da can güvenliği sağlar

Riskli binayı tespit eden öncelikle laboratuvar çalışması ve zemin etütlerinin gerçekleştiğini sözlerine ekleyen Türkkan, ‘‘Ardından sırasıyla statik analiz, maliyet analizi ve uygunluk analizini çıkarıyoruz. Son olarak yapılması gerekenleri tespit ediyoruz ve karar veriliyor.  Riskli bina tespit edildikten sonra sıra karar aşamasına geliyor. Yıkıp yeniden yapma veya güçlendirme kararının verilmesi gerekiyor. Kentsel dönüşümde güçlendirme seçeneğinin pek çok avantajı söz konusu. Yeniden yapımla gerçekleştirilen kentsel dönüşüm yaklaşık 18 ay, güçlendirme ile kentsel dönüşüm 6-8 ay kadardır. Güçlendirme yapılması düşünülen binanın maliyeti, yıkıp yapma maliyetinin yaklaşık 1/3’üne denk gelmektedir. Binanın yıkılıp yeniden yapılmasında müteahhit payı da araya girdiğinden, mevcut konutlarda ciddi alan kayıpları oluşmuş, yaşanamayacak küçüklükte pek çok yapı ortaya çıkmıştır. Yeni yapılmış bina da, güçlendirilmiş bina da tasarım depreminde can güvenliğini sağlamak üzere, Kontrollü Hasar Performans Düzeyine göre projelendirilir.’’ şeklinde konuştu.

Güçlendirmede karşılaşılan zorluklar

6306 Sayılı mevzutta yıkım süreci için kat maliklerinin 3’te 2’si oranında çoğunluk arandığını kaydeden Türkkan, güçlendirme için erişilmesi daha zor olan Kat Mülkiyeti Kanunu’na göre 4/5 oranı arandığını söyledi. Bu oranın ruhsat aşamasında yüzde 100’e dönmesi gerektiğini vurgulayan Türkkan, ikna edilemeyen paydaşla mahkemede hak arandığını ve ruhsat süresinin uzatıldığını anlattı. Site içerisinde bir daire sahibini ise daha zorlu süreçler beklediğini bahseden Sinan Türkkan, kanunun kat maliklerine 60 gün süre verip, riskli yapının yıktırılmasının istendiğinden bahsetti. Bu durumda kat maliklerinin mahkemelerde yürütmeyi durdurma kararı almanın derdinde olduklarını belirten Türkkan, güçlendirmede yaşanan diğer sorunları şu şekilde anlattı: ‘‘Kat malikleri dönüşüm için finansman desteği arıyorlar, bulmakta zorluk çekiyorlar.

Güçlendirilen yapı da, yeni yapılan yapı kadar sağlam olacaktır. Her ikisi de beklenen İstanbul depreminde can güvenliğini sağlayacak şekilde yapılıyor.  Güçlendirme yapılırken binaya yenilik yapılmasına izin alabilmek çok zor. Asansör ilave etmek, cephede değişiklik yapmak gibi isteklere belediyeler direnç gösteriyorlar. Belediyeler mevcut binalardaki imara aykırı (kaçak durumdaki katlar, uygulama imar planında değişmiş kat yükseklikleri, yoldan çekme mesafeleri) durumlar olduğu için binaların önemli bir kısmına güçlendirme ruhsatı bile veremez haldedir.  İmar barışından toplamda 10 milyon 250 bin kişi yararlanmış durumda; ancak belediyeler imar barışından yararlanan binalara güçlendirme izni vermemektedir. Yıkılıp yeniden yapılan binalarda KDV yüzde 1’ken, güçlendirme projelerinde yapılan işlerin KDV oranı yüzde 18’dir.’’

KDV yüzde 1’e indirilsin

DEGÜDER’in güçlendirmenin önündeki engellerin aşılmasıyla ilgili önceliklerini anlatan Sinan Türkkan, sözlerine şöyle devam etti: ‘‘Belediyeler ve resmi kurumlarda bürokratik işlemler daha kısa sürede bitirilebilir. Güçlendirme izinlerinde ve iş bitiminde, iskan alımında mevzuattaki yükümlülükler azaltılmalıdır. Zamanında yasal izinlerini almış, ruhsatlı ve iskanlı binanın güçlendirme yapmasına kolaylık sağlanmalıdır. Bankalar, binasını güçlendirmek isteyen maliklere kolay erişebileceği uygun faizli kredi imkanlarını sunmalıdır. İmar barışından faydalanan maliklerden yapılarıyla ilgili  mevcut durum analiz raporu talep edilebilir. Yapı Kayıt Belgesi vermek için (iskan alabilmek için) binanın sağlamlık raporunun istenmesi kritik bir konudur. Yapısının mevcut durum analizini ve güçlendirme projesini yaptırmış yapı sahiplerine, uygulamaya geçmeleri için vergi ve DASK primi indirimleri sağlanabilir. Güçlendirme proje ve uygulamalarında KDV yüzde 1’e indirilerek, kat maliklerinin maliyeti düşürülmelidir.’’

Riskli binaların yarısı güçlendirmeyle kurtralabilir

Araştırmalar kapsamında İstanbul'da riskli konut sayısının 2 milyon civarında olduğunu kaydeden DEGÜDER Başkanı Sinan Türkkan, bunların yarısının güçlendirmeyle kolaylıkla kurtarılabileceğini kaydetti. Tüm binaların güçlendirmeyle kurtarılabileceğini ifade eden Türkkan, ancak bazı binaların deprem dayanımı açısından çok kötü durumda olduğunu ve güçlendirme maliyetinin yıkıp yeniden yapma maliyetinin çok üzerinde çıkabileceğini ifade etti. Güçlendirme maliyetinin yıkıp yeniden yapma maliyetinin yüzde 40’ından fazla olmaması gerektiğini hatırlatan Türkkan, 1 milyon konutun hem maliyet, hem de zaman açısından güçlendirmeyle rahatça kurtarılabileceğini belirtti.