1989 yılında Milli Emlak'ın gayrimenkulleri işgal altındaymış!

16 bin parça gayrimenkulden 1 yılda 1.2 milyar kira alındı

Hazine malı bedava

İstanbul'un altın ve döviz ticaretinin merkezi olan Kapalıçarşı'da dükkanlar 1 ile 10 milyon lira arasında kiracı bulur. Ama Hazine'ye ait dükkanların kirası 80-150 bin liradır. Yenikapı'da deniz kenarında 20 dönümlük alana kurulu ünlü Çakıl Gazinosu'nun aylık kirası ise sadece 2.5 milyon lira.

Devlet, İstanbul'da kendisine ait ne kadar mülk var, onu da tam olarak bilmiyor. Kesin bir envanter çıkarılmış değil. Özel kişiler tarafından işgal edildiği belirlenen 10 bin kadar gayrimenkulden beş kuruş kira alınamıyor. Bunlarla ilgili açılan davalar, en erken iki senede bitiyor.

Rafet BALLI

   MİLLİYET, kamu kuruluşlarının gayrimenkul dosyalarını aralamaya devam ediyor. Bugün de ''Milli Emlak'' adı altında Hazine, yani Maliye Bakanlığı tarafından idare edilen gayri menkullerin durumunu gözler önüne sereceğiz. 

   Gelir yönünden Milli Emlak mülklerinin durumu Vakıflar'ınkinden de kötü. Araştırmalarımıza göre, İstanbul'da özel şahıslar tarafından kullanılan 16 bin parça gayrimenkule sahip olan Hazine, 1989'da buralardan ancak 1.2 milyar lira gelir toplayabildi. Bu, Hazine'nin 16 bin parça gayrimenkulden ancak bir işhanından temin edilecek kadar gelir sağlayabildiği anlamına geliyor.

İSTANBUL'DA DURUM

   İstanbul Defterdarlığı'nın kayıtlarına göre, İstanbul'da 22 bin 618 parça Hazine üzerine kayıtlı gayrimenkul var. Bundan 10.454'ü arsa, 8.606'sı arazi, 3.048'i bina ve dükkan olarak kullanılıyor. 510 tane de denizin doldurulmasıyla kazanılmış ve bu yüzden son derece değerli arsa var.

   Bu gayrimenkullerin 16 bin 135'i ise özel şahıslar tarafından kullanılıyor. Karşılığında devlete 1989'un ilk 6 ayında verdikleri para ise sadece ve sadece 1 milyar 279 milyon lira. Yani gayrimenkul başına ayda 13 bin lira para toplanıyor.

   İstanbul Defterdarı Kemal Civelek, gelir azlığını, ''Başlangıçta tespit edilen yüksek rakamların enflasyon karşısında erimesine'' bağlıyor. Örnek olarak da, Devlet İhalesi Genelgesi'ne göre Hazine gayrimenkullerinde kiranın 1989'da yüzde 34 artırılabileceği olgusunu işaret ediyor.

   Civelek, bu arada, Ekim 1983'te kamu kuruluşu niteliğindeki kurumların kiraya verdiği gayrimenkullerle ilgili çıkarılan yasayı da hatırlatıyor. Bilindiği gibi bu yasa ile Vakıflar, Emekli Sandığı, SSK, Bağ-Kur, Darülaceze, Darüşşafaka, il özel idareleri gibi kuruluşlara 1984 Mayıs ayından itibaren yeni bir hak tanındı. Bu kuruluşlar kendilerine ait gayrimenkullerin kiralarını söz konusu yasa sayesinde günün rayicine getirdiler. Ve böylece 1984'te kira gelirlerini ortalama 10 misli artırdılar. Ancak, söz konusu yasa, Hazine'ye ait gayrimenkulleri kapsam dışı bıraktı. Yani Hazine'ye kiralarını günün rayicine yükseltme hakkı verilmedi.

KAPALIÇARŞI'DA 80 BİNE KİRA

   İstanbul Defterdarı Kemal Civelek'e, ''Hazine emlakının bir envanteri var mı?'' diye soruyoruz. ''Kesin olmamakla birlikte var'' cevabını veriyor. Ancak, Civelek, kesin olmayan rakamlara göre bile özel şahısların kullanımındaki gayrimenkullerin ne kadarının arsa, arazi ya da dükkan olduğu konusunda rakam veremeyeceğini söylüyor. Aynı şekilde, özel kişilerin kullanımındaki 16 bin gayrimenkulden ne kadarının kirada, ne kadarının ise kontratsız (işgalde) olduğu ve dolayısıyla ecri misil alındığı yönündeki sorumuzu da cevapsız bırakıyor. (Ecri misil, bilindiği gibi, bir gayrimenkul herhangi bir sözleşme yapılmaksızın başkaları tarafından kullanılıyorsa, geçmiş dönemler için alınan kullanım bedelidir.)

   Defterdarlıktan bir bilgi alamayınca, bu kez İstanbul'da bazı örnekleri kendimiz araştırdık. Tapu kayıtlarını inceleyip İstanbul Kapalıçarşı'da Hazine'ye ait 65 dükkan olduğunu belirledik. Bunlardan 35'i çarşının çeşitli sokaklarında, 31'i ise Cevahir Bedesteni'nde bulunuyor. 

   Türkiye'nin altın ve döviz ticaretinde merkez sayılan Kapalıçarşı'da kiralar 1 ile 10 milyon lira arasında değişiyor. Hazine'ye ait dükkanların kira geliri ise bunlarla kıyaslanmayacak kadar az. 80-150 bin lira arasında.

   Bir başka örnek de Yenikapı'da deniz kenarında ve yaklaşık 20 dönümlük alan üzerine kurulu ünlü Çakıl Gazinosu. Gazinonun aylık kira geliri 2.5 milyon lira. Topkapı Sarayı içinde, konuk cumhurbaşkanı, başbakan ve bakanlara yemek verilen yer olarak bilinen ve geniş bir alanı kaplayan Konyalı Lokantası'ndan alınan kira 2 milyonun altında.

DEVLETİN KİRACISI UZUN YAŞAR

   Bir Milli Emlak ilgilisi ise, olayın bir başka boyutuna dikkat çekerek şunları söyledi:

   ''Hazine kiracısı uzun yaşar. Dosyalar incelensin. Birçok kiracının 100 yaşından fazla olduğu görülür. Gerçekte kiracı ölmüştür. Ama düşük kiradan faydalanmak için başkaları tarafından yaşıyor gösterilir.''

   Başka bir ilgilinin tespiti de şöyle:

   ''İstanbul'da Hazine emlakinin yüzde 80'i işgal altındadır. Aslında ne kadar gayrimenkulümüz var bilmiyoruz. Özellikle azınlıklardan kalan sahipsiz gayrimenkuller belirli kişiler tarafından zapt olunuyor. Yöntem ise basit: Yangın çıkıp da bazı kayıtlar ortadan kalkmış nüfus idarelerinden veraset ilanı çıkarmak.''

İKRAMİYE KAZANMAK İSTER MİSİNİZ?

   Konu hakkında bilgi vermeye devam eden İstanbul Defterdarı Kemal Civelek, önce Maliye ve Gümrük Bakanı Ekrem Pakdemirli'nin talimatı ile Milli Emlak kayıtlarını bilgisayara geçirmeye başlayacaklarını açıkladı. Civelek ayrıca bir konuda daha bilgi verdi:

   ''Gayrimenkul gelirinin çok düşük olduğu doğru. Bu yüzden küçük ve az gelir getiren gayrimenkulleri satarak, takas ederek, birleştirerek değerlendirmeyi planlıyoruz. Elverişli olan yerlerde ise arsalarımızı kat karşılığı müteahhitlere vermek istiyoruz. Duyurulara başladık. Ayrıca, müteahhitlerden bu konuda teklifler de bekliyoruz. Böylece kamu kuruluşlarının lojman sorununun çözümüne önemli bir katkı yapılacağına inanıyorum.''

   Civelek bir de çağrı yaptı:

   ''Devlete ait ve sahipsiz olduğundan şüphelendiğiniz arsa, bina ve arazileri bize bildirin. Bu konuda devlete yardımcı olanlar, yasaların belirttiği oranda ikramiyelerini alacaktır.''

   İstanbul Defterdarı, gerçekte Hazine'ye ait olup da, özel kişiler tarafından işgal edildiği belirlenen ve kira ya da ecri misil alınmayan 10 binden fazla gayrimenkul ile ilgili davaların da sürdüğünü sözlerine ekledi.

   Civelek'e, Milli Emlak'le ilgili bir iddiayı aktardık: ''Hazine'ye ait bir gayrimenkulün özel şahıslar tarafından işgal edildiği öğreniliyor. Tespit yapılıyor. Geriye doğru 5 yıllık işgal için bir ecri misil alınıyor. Ancak, birçok gayrimenkul bundan sonra da yasal kiralama için ihaleye çıkarılmıyor. Yine eski işgalcide bırakılıyor. Her yılın sonunda kira değil de, ecri misil alınıyor. Milli Emlak gelirinin düşük olmasının önemli bir nedeni de buna bağlanıyor.''

   İstanbul Defterdarı bu iddia için ''Kesinlikle doğru değil'' karşılığını verdi. Civelek'e göre, Milli Emlak'te işlemler, bir yerin işgalde olduğu tespit edildikten sonra geçmiş yıllar için ecri misil alınıyor ve gelecek dönem için ihale ile kiraya çıkarılıyor. Civelek, ''Aksi yönde işlem yapıldığına dair bir tek örnek getirin, hemen soruşturma açarım'' dedi.

(1989 yılında Reşat Altın 191.425 liraya satılıyormuş.)

Milliyet Gazetesi 22 Ağustos 1989

Abdullah Kutalmış MIZRAK/Emlakkulisi.com