İş sağlığı ve güvenliğinde neler değişiyor?

İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi, işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerinin düzenlenmesi amacıyla 2013 yılı başında müstakil bir kanun olarak 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yürürlüğe konulmuş ve çok sayıda da ikincil mevzuat (yönetmelik, tebliğ) çıkarılmış olmasına rağmen, aradan geçen iki yıl içinde iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında önemli bir azalış sağlanamadığı gibi, son zamanlarda özellikle madencilik ve inşaat sektörü gibi çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde pek çok ölümlü iş kazası olayı ile karşı karşıyla kalınmıştır. Bu çerçevede, son iki yılın resmi olmayan ölümlü iş kazası istatistiklerine bakıldığında da 2013'te 1235 işçi, 2014 yılının ilk dokuz ayında da 1413 işçi hayatını kaybetmiştir. 

Soma'da ve en son olarak da Karaman/Ermenek'te meydana gelen ölümlü iş kazası olayları hükümeti bu konuda daha radikal tedbirler alınması arayışına sevk etmiş ve kısa bir süre önce de Başbakan tarafından "iş güvenliği eylem planı" kamuoyuna açıklanmıştır. İş sağlığı ve güvenliği eylem planı kapsamında yapılması öngörülen çalışmalardan birini de "yasal düzenlemeler" oluşturmaktaydı. 

Bu çerçevede, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan "İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapümasına Dair Kanun Dair Kanun Tasarısı" Bakanlar Kumlu tarafından 13 Aralık 2014 tarihinde TBMM'ye gönderilmiştir. Söz konusu kanun tasarısında yer alan düzenlemeler önümüzdeki süreçte ihtisas komisyonları ve genel kuruldaki görüşmeler sırasında değişikliğe uğrayabüecek ise de, mevcut tasarı da iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverenleri ve işçileri ilgilendiren önemli değişiklikler hakkında bilgi verilecektir. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarına hem yaptırım hem güvence geliyor Yapılması öngörülen yeni düzenlemeye göre, iş hekimi ve iş güvenliği uzmanları, işyerinde tespit ettikleri eksiklik ve aksaklıklar ile alınması gereken tedbir ve tavsiyelerini yazılı olarak işverene bildireceklerdir. Ancak, işverene bildirilen eksiklik ve aksaklıklardan acil durdurmayı gerektirmesine veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri yakın ve hayati tehlike arz etmesine rağmen işveren tarafından gerekli tedbirlerin alınmaması halinde, bu durum işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanınca Çalışma Bakanlığı'na bildirilecektir. Bu bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının yetki belgesi üç ay, tekrarı halinde ise altı ay süreyle askıya alınacaktır. 

Bu bildirimden dolayı, eğer işveren işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesini sona erdirirse, kanunlardaki diğer hakları ve işe iade talepleri dışında, ayrıca yargı makamları tarafından bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere tazminata hükmedilecektir. İş sağlığı ve güvenliğine uymayan işçinin iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilecek Yapılması öngörülen yeni düzenlemeye göre, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülüklerini (kendisinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürmemek, işyeri makine ve diğer ekipmanlarını kurallara uygun kullanmak, kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak vb.) yerine getirmeyen işçiye, işveren tarafından yükümlülükleri önce yazılı olarak hatırlatılacak, tekrarı halinde de iş sözleşmesi 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25'inci maddesine göre haklı nedenle derhal fesh edilebilecektir. 

Üretim zorlaması işin durdurulması nedeni sayılacak Yapılması öngörülen yeni düzenlemeye göre, çok tehlikeli sınıfta olup, kamudan ihale suretiyle alman işlerde; teknolojik gelişme, iş gücü kapasitesinin artırılması, üretim metodlarında yenilik gibi bir kısım unsurlar sağlanmadan, üretim ve/veya imalat planlarına, iş programlarına aykırı hareket edilerek üretim zorlaması nedeniyle, çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye sokacak şekilde çalışma yaptırılması işin durdurulması sebebi sayılacaktır. 

Durdurma kararına uymayan işverenlere beş yıla kadar hapis cezası verilecek Yapılması öngörülen yeni düzenlemeye göre, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişi heyeti veya acil müdahaleyi gerektiren hallerde de iş müfettişi tarafından işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulmuş olmasına rağmen, işin durdurulmasını gerektiren eksiklikler giderilmeden, işyerinde izinsiz çalışma yaptıran işveren veya işveren vekillerine üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilecektir. 

Ölümlü iş kazasına neden olan işverenler kamu ihalelerinden iki yıl yasaklanacak Yapılması öngörülen yeni düzenlemeye göre, ölümlü iş kazası meydana gelen maden işyerlerinde, kusurlu olduğu yargı kararı ile tespit edilen işverenler, yine mahkeme kararı ile iki yıl süreyle kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanacaktır. Yasaklama kararının bir örneği işverenin siciline işlenmek üzere Kamu İhale Kurumu'na gönderilecek, ayrıca anılan kurumun internet sayfasında da ilan edilecektir. 

Dünya