Kira beyan sistemi hatalı mı?

Bugün 2014 yılı gelirleri ile ilgili olarak verilecek beyannameler için son gün. Özellikle kira gelirlerini beyan edecek olan mükellefler Gelir İdaresi Başkanlığı’nın sağladığı kolaylıktan faydalanarak hazır beyan sisteminden vergi matrahlarını vermeye çalışıyor.

Sisteme fazla yüklenmeden mi yoksa hatalı bilgi girmekten mi kaynaklanıyor bilmiyorum ama birçok okurum sistemde hatalar bulunduğu, beyanlarına uygun rakamlardan beyannameleri onaylayamadıklarını ifade ediyor. Mesela bir okurum iki daireden elde ettiği kira gelirini beyan ederken haksız yere vergi ödemesi çıktığını belirtiyor. Okurumun bilgilerinden hareketle beyanın nasıl olması gerektiğini açıklamaya çalışalım.

Soru: “Merhaba Yusuf Bey; Gelir İdaresi Başkanlığı’nca kira gelirleri için hazırlanan e-beyannamede gerçek usul yöntemi seçildiğinde indirilecek gider hesaplaması sadece bir daireden elde edilen kira geliri için dikkate alınıyor. Birden fazla konuttan geliri olanların beyanında giderlerin toplam gelirlerden düşmesi gerekirken hatalı olarak sadece ilk dairenin gelirinden düşülüyor ve geriye kalan giderler dikkate alınmıyor. Ben sistemde hata olduğunu ve mükelleflerden haksız yere fazla vergi alındığını düşünüyorum. Rakamsal olarak olayı örneklendirecek olursak;

2014 yılında birinden 3 bin 400 TL, ikincisinden 6 bin 600 TL olmak üzere iki daireden toplam 10 bin TL gelirim vardır. Ben de kirada oturduğum için aynı yıl toplam 10 bin TL kira ödemem bulunuyor. Gerçek gider yöntemi seçilerek beyan doldurulduğunda matrahın “0” (sıfır) TL çıkması gerekirken hatalı olarak 6 bin 600 TL matrah ve 990 TL vergi hesaplanmaktadır. Hata birinci konuttan elde ettiğim gelirden 3 bin 300 TL istisna düşüldükten sonra, 10 bin TL’lik giderden sadece 100 TL’nin gider olarak dikkate alınmasından kaynaklanıyor. Bu hatanın giderilmesi için yardımcı olmanızı istiyorum.”

İstisna tüm gelirler için dikkate alınmalı

Daha önceki yazılarımda mükelleflerin kira gelirlerini beyan ederken iki türlü gider yönteminden birisini tercih edebileceklerini yazmıştım. Bunlardan birincisi götürü gider yöntemidir. Bu yöntemde mükellefler kira gelirlerinden istisna tutarını düştükten sonra kalan tutarın yüzde 25’i oranındaki götürü gideri gerçek giderlere karşılık olmak üzere indirebilirler. Konutları için yaptıkları harcamalar daha fazla olan veya evlerini kiraya verdikten sonra kendileri de kirada oturanların gerçek gider yöntemini tercih etmeleri kendi menfaatlerine oluyor. Gerçek gider yönteminin seçilmesi ve konut kira gelirlerine uygulanan istisnadan yararlanılması durumunda, gerçek gider tutarının istisnaya isabet eden kısmı, gayri safi hasılattan indirilemez. Vergiye tabi hasılata isabet eden indirilebilecek gider kısmı aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanabilir.

İndirilebilecek gider = Toplam gider x (Toplam hasılat- İstisna)/Toplam hasılat

Sanırım okurumun karşılaştığı sorun gayrimenkul sermaye iradı beyanında dikkate alınan bir ana kuraldan kaynaklanıyor. Bu kurala göre sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin kira ile oturdukları konut veya lojmanların kira bedellerini indirim konusu yapmaları durumunda bir zarar doğması halinde, bu zararın gelecek yıllarda elde edilen gayrimenkul sermaye iradından indirim konusu yapılması söz konusu değildir. Yani bir kişi düşük gelir elde ettiği konutuna mukabil yüksek kira ödeyerek zarar beyan edemez ve bunu sonraki yıllara devredemez. Ancak örneğimizdeki olayda zararın sonraki yıllara devri söz konusu değil. İlgili yılın beyanı verilirken toplam gelirlerden düşülebilecek giderlerin dikkate alınmasında kanuni bir engel yok. Sistemdeki hata, bu kanuni gerekçeye dayanıyorsa bu hatanın düzeltilmesi gerekir.

Cevap: Mükellefin verdiği bilgiler çerçevesinde ben de sisteme girişi denedim. Benim girdiğim bilgilerde benzer bir hata olmadığını görüp okurumla irtibata geçtim. Kendisi sistemin bazen doğru çalıştığını ama kendisinin tekrar tekrar denemelerinde hep aynı sorunla karşılaştığını beyan etti. Yukarıdaki bilgiler çerçevesinde olması gereken beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.

Örnek: Emekli Muharrem Bey, 2014 yılında konut kredisi kullanarak 100 bin TL’ye aldığı dairesini aylık 1 bin 250 TL’den konut olarak kiraya vermiş ve 15 bin TL kira geliri elde etmiş olsun. Beyana tabi başka geliri olmayan mükellefin gerçek gider yöntemini seçtiğini varsayalım. Mükellef bu konut ile ilgili bin TL bakım gideri yapmıştır. Konut kredisi için 2014 yılında bankaya ödenen faiz tutarı da 2 bin TL’dir.

Bu durumda mükellef konut olarak kiraya vermiş olduğu daire için 2014 yılında ödediği bakım ve faiz gideri ile birlikte iktisap bedelinin yüzde 5’i olan (100.000 x % 5 =) 5.000 TL’yi indirim konusu yapabilecektir. Bu bilgilere göre mükellefin beyanı şöyle olacaktır.

Yusuf Keleş-Zaman