Osmanlı'nın projeleri günümüzde hayat buluyor!
Osmanlı'nın gündeminde olan Marmaray’dan Kanalistanbul’a, Haliç’ten Boğaz köprüsüne kadar bir çok proje dışında tarihçilere göre tozlu raflardan gün yüzüne çıkmayı bekleyen onlarca proje daha bulunuyor
Osmanlı Sultanları asırlar önce imkansız denilen muazzam projelere imza atmış olmasına rağmen birçoğu dönemin taht kavgaları nedeniyle tarihin tozlu raflarına kaldırıldı. Tarih araştırmacısı Turan Şahin, bugün hayatı daha yaşanabilir kılan onlarca projenin Osmanlı’ya kadar uzandığını söyledi. Şahin sözlerine şöyle devam etti:
Osmanlı’nın Çılgın Projeleri adlı kitabında, boğazda yapılacak tüp geçitten, Haliç ve Boğaz’a inşa edilecek köprülere, Marmara’yı Karadeniz’e bağlayacak kanaldan, çeşitli zaferlerin anısını yaşatacak abidelere kadar pek çok eseri, Osmanlı belgelerine dayanarak bugüne nasıl yansıdığını yazdı.
Osmanlı kaynaklarında daha onlarca projenin bulunduğunu belirten Şahin, şöyle konuştu: Bugün bu ülkenin yarını hakkında karar mevkisinde olanların ilk işleri, bu projeleri bulundukları tozlu raflardan indirtmek olmalıdır. Ortalama 100 yıl önceki Osmanlı projelerini bugün uygulamaya koyuyor olmamız, yeniden büyük rüyaların gören ülke olduğumuza işarettir.
Kanalistanbul ile örtüşüyor
İstanbul Boğazı’na alternatif olarak düşünülen ve yeni bir boğaz açmayı hedefleyen Haliç-Karadeniz Kanal Projesi: 1850’lerde hazırlanan ve Karadeniz’i Kağıthane Deresi aracılığıyla Haliç’e bağlama fikrinin temelinde, Kağıthane’de kurulması planlanan büyük sanayi tesisleri vardı. Boğaz trafiğinin bir bölümü de yapılması düşünülen kanala kaydırılacaktı. Karadeniz-Marmara bağlantısının asıl limanı olma özelliği taşıyan Kağıthane, projenin merkez noktasıydı. Proje, yaklaşık 31 kilometreye varan bir kanal yapımını öngörüyordu. Benzer amaçla yaklaşık 350 yıl önce de Kanuni Sultan Süleyman döneminde bir başka proje, Piyale Paşa’nın eliyle hayata geçirilmişti. Bu projenin de hedefi, Haliç’te var olan yoğunluğun başka merkezlere kaydırılmasıydı.
Yüzyıllar sonra gerçekleşen projeler
Osmanlı’nın yüzyıllar sonra olsa da gerçekleşen veya gerçekleşmesi için adım atılan ‘’çılgın’’ projeleri şöyle:
S. Prerault’un Cisr-i Enbubi Projesi (Deniz altı çelik tünel): Sirkeci ve Haydarpaşa’daki garları birleştirmeyi amaçlayan ilk teklif, 3 Ağustos 1860 tarihinde Prerault’tan geldi. Proje, 2004 yılında inşasına başlanan Marmaray’ın devreye girmesiyle hayat bulacak.
Leonardo da Vinci’nin Haliç Köprüsü Projesi: Vinci, 1503 yılında Haliç üzerinden Pera’yı İstanbul’a bağlayan bir proje geliştirdi. 2. Beyazıd, projenin boyutlarından telaşa kapıldı ve hayata geçmedi. Büyükşehir Belediyesi, projeyi hayata geçirmek için çalışıyor.
Kabataş-Taksim Füniküler Hattı Projesi: Osman Hamdi Bey, 1895’te hükümetle projesini paylaştı. Projede, Kabataş’tan Taksim’e buharlı makine ile çalışacak dar hatlı füniküler teklif edildi. Kabataş-Taksim Füniküleri, 2006 yılında çalışmaya başladı.
Ferdinand Arnodin’in Cisr-i Hamidi ve Çevre Yolu Projesi: Boğaz’a köprü inşa edilmesi için ilk ciddi girişim Ferdinand Arnodin’den geldi. Arnodin, 1900 yılının Mart ayında çevre yolu güzergah ve köprülerin çizimini padişaha arz etti. İstanbul Boğazı’na ilk köprü, bu projeden 73 yıl sonra yapılabildi.
Münif Paşa’nın Büyük Osmanlı Parkı Projesi: Münif Paşa’nın düşüncesi ile Miniatürk paralel olmakla birlikte farklılıklar içeriyor. Münif Paşa, kültürel mirasın bir Osmanlı haritası üzerine doğru yerlere yerleştirilmesini önererek, coğrafya ve yapı arasında bağı koparmamayı düşündü.
Rusya, 383 yıl sonra hayata geçirdi
Don-Volga Kanal Projesi: Rusya, 383 yıl sonra Osmanlı mühendislerinin belirledikleri noktanın 16 kilometre aşağısına, 45 kilometre uzunluğunda kanalı inşa etti.
Kosova- Köstence Aziziye Kanalı Projesi: Romanya 1950’lerde hayata geçirdi.
Süveyş Kanalı Projesi: İlk adımları 1568 yılında atılan proje, Sultan Abdülaziz’in 1866 tarihli fermanıyla hayata geçirildi.
Layihalar Irmak Projeleri ve GAP: Sultan 2. Abdülhamid döneminin önerilen GAP 100 yıl sonra yaşam buldu.
Akdeniz Kanal Projesi: Kızıldeniz ile Akdeniz’i birleştirmeyi amaçlayan ve Süveyş Kanalı’na alternatif olarak düşünülen projenin ön hazırlıkları başladı.
İzmir Milli Kütüphanesi Müdürü ve idare azalarının bir savaş sonrası Dahiliye Nezareti’ne sundukları ‘’Numune Köyler’’ projesi, 63 yıl sonra merhum Başbakan Bülent Ecevit tarafından uygulayama koyuldu.
Adalar arası köprü de vardı
Sarkis Balyan’ın Heybeliada-Büyükada Köprüsü Projesi: İki ada arasındaki ulaşımı kolaylaştırmak için adalı müteahhit olan Sarkis Balyan, bir teklif sundu. Teklif 1200 metre boyunda bir asma köprüydü. Köprüden 1 kuruş geçiş parası alınacaktı.
Antoine Bouvard’ın At Meydanı (Hipodrom) Projesi: At Meydanı’nı boydan boya kaplayacak, E harfi biçiminde, yaklaşık 480 metre uzunluğunda bir bina yapılacaktı.
Antoine Bouvard’ın Beyazıt Meydanı projesi: Gerçek bir şehir merkezi önerisi sunmuştu.
Bouvard’ın Yeni Camisi
Meydanı Projesi: Bouvard, sahilleri açmayı ve Yeni Cami’nin önünde geniş bir meydan oluşturmayı önermişti.
Antoine Bouvard’ın ‘’Galata Köprüsü Projesi’’: Çizimindeki Haliç, gerçek Haliç’ten daha geniş ve köprüsü de bu sebeple daha uzun görünüyordu.
New York’taki Özgürlük Heykeli’nden önce düşünülen ‘’Asya’dan doğan ışık’’ ya da ‘
Özgürlük Heykeli Projesi
Deniz suyundan içilebilir su elde etme projesi: Proje, Osmanlı egemenliğinde bulunan Ortadoğu ülkelerinin temiz su ihtiyacını gidermeyi hedefliyordu.
Gemi taşımacılığına Mahsus Demiryolu Projesi: Osmanlı Arşivleri’nin raflarında sadece eki bulunan bir proje. Proje, her neviden gemiyi kurulacak bir düzenekle ray üzerine oturtarak, ikinci bir limana taşımayı hedefliyordu.
Şehremaneti Fen Heyeti Müdürü Aurique’nin Galata-Süleymaniye Asma Köprü Projesi: Tasarlanan köprünün, Haliç’e kıyısı olmayan iki semti, Süleymaniye ve Galata’yı birbirine bağlaması öngörülüyordu.
Star
