AVM'lerdeki risk faktörleri nelerdir?

Dünya Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi’nin Kurucularından, Projeler Koordinatörü Çağrı Külbağ, yürürlüğe giren yeni yönetmelikle birlikte alışveriş merkezlerinde ortak kullanım alanlarında oluşabilecek her türlü zarardan AVM malikleri ve yönetimlerinin sorumlu tutulması nedeniyle, alışveriş merkezlerinin çok daha detaylı bir risk analizine ihtiyaçları olacağını belirtti. Alışveriş merkezlerinin iş sağlığı ve güvenliği konusunda hizmet aldıkları OSGB’lerin hizmet alanı, ziyaretçilerin yaşayabileceği her türlü sorunu öngörecek şekilde genişlerken, bu konuda geçmişten bu güne deneyim sahibi olan şirketlerin öne çıkacağı görülüyor. Çağrı Külbağ, “İnsan hayatı ile ilgili hiçbir konuyu yaşayarak öğrenebilecek lükse sahip değiliz. Yeni yönetmelikle AVM Yönetimlerine ortak alanlarda oluşabilecek riskler konusunda getirilen ciddi sorumluluklar da daha güvenli ve konforlu alışveriş merkezleri oluşturmaya yönelik” dedi. 

AVM’ler Mart ayına yeni yönetmelikle girdi. Büyüklüklerine göre sınıflandırılan alışveriş merkezlerine, bina içinde ibadet yeri, acil tıbbi eleman bulundurma zorunluluğu gibi konforu artırmaya yönelik değişikliklerin yanı sıra geleneksel sanatları icra eden küçük esnafa, düşük kira bedelleri ile yer verme zorunluluğu da getirildi. Güvenlik konusunda son derece tedirgin olduğumuz şu günlerde ziyaretçiler açısından en önemli konu ise, bundan böyle alışveriş merkezlerinin ortak alanlarında herhangi bir problem yaşandığında bundan o merkezlerin sahiplerinin sorumlu olması. Peki, alışveriş merkezleri, olası riskleri öngörüp tedbir alabilecek mi? Dünya OSGB Projeler Koordinatörü Çağrı Külbağ, Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi olarak bu güne dek alışveriş merkezlerinde çalışanların güvenliği konusunda rol aldıklarını ancak yeni yönetmelik ile ortak alanlarda yaşanacak her türlü olumsuz durumda sorumluluk doğrudan işverene ait olacağından, OSGB’lerin sadece çalışanlara değil ziyaretçilere yönelik riskleri de çalışma alanlarına dahil ettiklerini belirtti. 

Alışveriş merkezleri hakkında, 26 Şubat 2016 Cuma günü yürürlüğe giren yeni yönetmelikte alışveriş merkezlerinin nitelikleri belirlendi. Böylece AVM’lere büyüklüklerine göre, yeni bir takım zorunluluklar getirildi. Bu değişiklik içerisinde en önemli konu, alışveriş merkezlerine sağlık alanında getirilen yükümlülükler. Uzun yıllardır alışveriş merkezlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan Dünya OSGB’nin kurucularından, Projeler Koordinatörü Çağrı Külbağ, yeni yönetmeliğin anne çocuk bakım odaları gibi alanları ve acil tıbbi müdahaleyi düzenleyerek müşterilerin konforunu artırması ve sağlık alanında çeşitli tedbirlerle var olan standardı yükseltmesi bakımından faydalı olacağını söyledi. 

“Yeni yönetmelik, son günlerde art arda yaşanan terör olayları ile aynı zamanda yürürlüğe girse de, alışveriş merkezlerinde uzun yıllardır yönetimler ve kiracılar arasında sorun oluşturan ortak alan giderlerinin bölüşümü, acil durumlarda müdahale ya da ibadet yerinin büyüklüğünün belirlemesi gibi konularda düzenleme getiriyor. Genel olarak, kiracılar arasındaki anlaşmazlıkları çözmeye, ziyaretçilerin konforunu yükseltmeye ve çeşitli meslekleri koruyarak toplumsal refahı artırmaya yönelik bir yaklaşımın öne çıktığını söyleyebiliriz. 

Yeni zorunlulukların detayına baktığımızda, en dikkat çeken konu, acil tıbbi müdahale ünitesi… Her gün sayısız ziyaretçinin girip çıktığı bu merkezlere, acil tıbbi durumlarda, ilk müdahalenin yapılabilmesi ve ihtiyaç halinde en yakın hastaneye sevkin sağlanabilmesi amacıyla, kolay ulaşılabilir bir yerde acil tıbbi müdahale ünitesi oluşturma zorunluluğu getirildiğini görüyoruz. 

Uzun yıllardır alışveriş merkezlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusu kadar ziyaretçilerimizin sağlığını da öncelikli görerek pek çok tedbir almış olsak da yine de pek çok vakada hızlı tıbbi müdahale yapılamadığını üzülerek gözlemledik. Özellikle hafta sonları, yüzlerce binlerce ziyaretçinin girdiği; yaşlılardan çocuklara değişik yaş gruplarının gezdiği bu merkezlerde; yemek katları, tuvaletler, çocuk oyun alanları ya da yürüyen merpenlerde her zaman çeşitli kazalar olabilir. Bir çocuğun kayıp düşmesi, kalp krizi ya da bir yaşlının tansiyonundaki yükselme gibi her zaman başımıza gelebilecek durumlarda bundan böyle en azından ilk müdahaleyi daha hızlı yapma ve kişiyi hastaneye ulaştırma konusunda daha güvenli bir ortam yaratılacaktır. Hayatta en çok üzerinde durmamız gereken konu, insan sağlığı olduğundan bu tür yasal zorunluluklar, AVM müşterileri için faydalı ve rahatlatıcı olacaktır. 

OSGB’lerin İş Kapsamı Genişleyince Tecrübe Öne Çıkacak

Bilindiği gibi bu güne dek Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri olarak bizler, AVM çalışanlarının sağlık ve güvenliğine odaklanan çalışmalar gerçekleştirdik. Bundan böyle alışveriş merkezlerinde oluşabilecek her türlü riskin sorumluluğunu da almak ve ziyaretçilerin başına gelebilecek her türlü sorunu öngörmek durumundayız. Bu da OSGB’lerin çalışma alanlarını genişletecek ve bir anlamda risk analizi konusunda tecrübeyi öne çıkartacaktır. Dolayısıyla Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri de alışveriş merkezlerine sundukları hizmetlerin kapsamını genişletebilmek için kendi içlerinde çalışma biçimlerini yeniden düzenlemek durumundalar. 

Biz Dünya OSGB olarak, AVM’ler için ayrı ekipler oluşturduk ve bu ekiplerle sürekli irtibat halindeyiz. Hizmet verdiğimiz AVM’lerde görevlendirdiğimiz personel ile sürekli toplantılar yapıyoruz. Durumun gereği olarak haftalık, aylık ve yıllık eylem planlarımızı oluşturduk. En küçük alışveriş merkezinde bile en az 100 mağaza olduğunu ve bu mağazaların hafta sonu ve özel günlerdeki müşteri yoğunluğunu dikkate aldığımızda, alışveriş merkezlerinde bulunanların güvenliğinin ne kadar ciddi bir sorumluluk olduğu ortadadır ve bu sorumluluğa verilen önem, yeni yönetmelikle daha da artmıştır. 

Geçmişte OSGB’ler, çalışanların güvenliği için ellerini taşın altına koyan hizmet birimleriydi. Bugün alışveriş merkezlerinde işverenlerin ve yönetimin sorumluluğu artarken bizlerin de bu önemli yükü paylaşmak konusunda ağır bir sorumluluk aldığımız rahatlıkla görülebilir. Yeni yönetmeliğin 6. maddesinin 3. bendinde geçen, “Ortak kullanım alanlarının bu Yönetmeliğe ve Türk Standartları Enstitüsü’nün ilgili standartlarına uygun olarak oluşturulmasından, alışveriş merkezi maliki; amacına uygun olarak kullanılmasından, bu alanlarda oluşabilecek kazalara karşı gerekli güvenlik tedbirlerinin alınmasından ve bu alanlara ilişkin diğer yükümlülüklerin yerine getirilmesinden, alışveriş merkezi maliki ile yönetimi müştereken sorumludur.” ibaresi, bu noktada kilit önem taşımaktadır. Bundan böyle ortak alanlarda yaşanması muhtemel bir olayda,  AVM Yönetimi ve maliki sorumlu olacaktır.  

Genel olarak yaptığımız çalışmalar 6331 sayılı İş Kanunu’na göre çalışanları korumak yönünde olduğu için, bizim çalışmalarımızın yüzde 70’lik bir kısmı bu alanı kapsamakta idi. Ancak yönetmeliğin 6. maddesine göre ortak alanlardan AVM yönetimi ve maliki sorumlu olduğu için hizmet verdiğimiz alışveriş merkezlerini bir bütün olarak değerlendireceğiz. Yaptığımız risk değerlendirmelerinde ortak alanlar ile ilgili maddeler zaten mevcuttu. Ancak artık alışveriş merkezlerindeki tüm mağaza ve depoların tek tek kontrolünü yaptıktan sonra analizlerimizi yeniden oluşturacağız. Dolayısıyla alışveriş merkezlerinde risk analizleri doğru yapılıp gereken tedbirler alındığında, müşteriler için daha güvenli ve konforlu bir dönem başladığını söylemek mümkün.”

İstanbul genelinde 12 alışveriş merkezine iş sağlığı ve güvenliği hizmeti vermekteyiz. Hizmet verdiğimiz alışveriş merkezi sayısı, gerek alışveriş merkezi ziyaretçilerini, gerekse alışveriş merkezi yönetim kadrosunu, güvenliği, temizliği, teknik birimi, bakım onarım ekiplerini, alışveriş merkezine dışarıdan hizmet veren diğer birimlerini gözlemleme şansını elde etmemizi sağladı. Bu işlerde karşımıza çıkan her sorun ve bu soruna bulduğumuz her defasında daha da geliştirdiğimiz her çözüm konumuzda uzmanlaşmamızı sağladı.

AVM’lerde En Sık Karşılaşılan Risk Faktörleri

Acil Çıkış Kapılarını Kilitli Tutan AVM’ler Var

1-Yağmur ve Güneş: Her yağmurlu havada yaşanan ve hepimizin dikkatinden kaçabilecek sıra dışı bir örnek vermek istiyorum size. Alışveriş merkezine gelen ziyaretçilerin şemsiyelerinin kurutulmadan ve jelâtinle sarılmadan alışveriş merkezinde oluşabilecek kayma ve düşmeye bağlı kazaların yaşanabileceği açıktır ve sıkça bu tip kazalar yaşanmaktadır. Aynı şekilde yaz mevsiminde sıcağa bağlı yangınlar, ürün bozulmaları, yemek zehirlenmeleri olası risk faktörleri arasında sayılabilir. 

2-Döner Kapılar: Alışveriş merkezlerinin kapısında bulunan otomatik açılır kapılarda şeffaf olduğunu gösterir ibarelerin bulunmaması ve misafirlerin fark etmemeleri sonucu, kaza ve yaralanma olasılıkları mevcuttur. Döner kapılarda uzuv sıkışmasını önlemek amaçlı açıklıkların kapatılması da önem arz eden konulardandır.

3-X-Ray Cihazları: Girişlerde bulunan bir diğer tehlike ise x-ray cihazlarının kalibrasyonu ve radyasyon seviyelerinin düzenli periyotlarda kontrol edilmemesidir. Sonuçları radyasyonun insan sağlığı üzerindeki uzun sürelerde ortaya çıkan etkileri gereği, ziyaretçilerin ve bu bölgelerde düzenli olarak dinlendirilmeden hizmet veren güvenlik görevlilerinin sağlığını ciddi şekilde tehdit etmektedir. 

4-Yürüyen Merpenler: Bebek arabalı ve tekerlekli sandalyeli ziyaretçilerin alışveriş merkezlerindeki işaretlemelerin doğru yere yapılmaması ve yetersiz olması sonucu, asansörleri bulamamaları, yürüyen merpenleri kullanmak zorunda kalmaları da sayabileceğimiz sorunlardandır. Elektromekanik taşıyıcılar (asansör, yürüyen merpen ve bantlar) alışveriş merkezi çatısı altında bulunan yüksek risk seviyesine sahip noktaların başında gelmektedir. Yürüyen merpen, yürüyen bant ve asansörlerin gerekli bakım ve periyodik kontrol çalışmalarının düzenli olarak yapılmaması ve neticesinde yaşanabilecek uzuv kayıplı hatta ölümlü kazaların yaşandığını medyadan takip etmekteyiz. 

5-Hijyen: “Food Court”larda hijyen denetimlerinin düzenli periyotlarla yapılmamasının zehirlenmelere neden olabileceği açıktır. Bu konu AVM’lerde çok önemlidir. İnsanlar AVM’leri güvenli bölgeler olarak nitelendirmekte ve bu ziyaretçiler için ayrı bir tercih nedeni olmaktadır. Ancak hijyen denetimlerini düzenli olarak yaptırılmaması oluşabilecek uygunsuz ilk durumda AVM için ciddi prestij kaybına neden olacaktır.

6-Yangın: AVM’ler içindeki tadilatlar her aşamada çok iyi takip edilmesi gereken risklerin başında gelmektedir. Özellikle kaynak yapılırken çıkan yangınlara karşı önlem alınması zorunludur. Tadilatlar sırasında yüksekte çalışan elemanların eğitim almış olmaları, kurulacak iskeleler gibi konular, ayrıca iş sağlığı ve güvenliği kategorisinde de üzerinde özenle durduğumuz konuları oluşturmaktadır. 

7-Acil Durum Yönetimi: Yukarıda sayılan maddeler, çeşitli önlemler alınarak, kazalar en aza indirgenmektedir. Ancak kabul edilemez risk seviyesine sahip konulardan bazılarında ise çözüm üretmek bu kadar basit olmayabilir. Acil durumlarda alışveriş merkezinin tahliyesini sağlayacak olan acil durum planlarının olmaması veya varsa bile alışveriş merkezi çatısı altında hizmet veren tüm birimlerin yetkin personellerine acil durum planlarıyla ilgili eğitimlerin verilmemiş ve acil durum tatbikatların yapılmamış olması, olası bir acil durumda kaosa neden olabilir. Tüm ziyaretçileri ve çalışanları etkileyebilecek olumsuz sonuçlar doğurabilir. Acil durum hali sayılabilen, yangın, deprem, patlama, sabotaj, sel, toplumsal olaylardan bazılarının yakın zamanda canlı örneklerine hepimiz yine çeşitli AVM’lerde takip ettik. AVM kiracıları sorumluları kendi sorumluluk alanlarında acil durumu yönetecek yeterliliğe sahip olacak şekilde bilgilendirilmeli ve acil durum tatbikatlarına dahil Acil durumlarda kullanılmak üzere tasarlanan acil çıkış yolları ve kapılarının kilitli tutulması da karşılaştığımız bir başka sorundur. Güvenlik nedeniyle alınan özellikle otopark katlarında bir acil durum olduğunda kaçışı sağlayacak ancak kilitlenen kapılar nedeniyle tahliyenin mümkün olmadığı AVM’ler tespit ettik. Yönlendirme levhalarının yetersiz olması da üzerine eklenince ortaya çıkabilecek kaosun yönetimi çok mümkün gözükmüyordu. Servis koridorları bulunmayan AVM’lerde acil durum yollarının servis holü gibi kullanılması ve acil durum yollarında mağazalara taşınacak malzemelerin bırakılması da başka bir sorundu. Artık yeni yönetmelikle birlikte tüm bu konularda sürekli ve çok daha sıkı takip yapılması bir zorunluluktur.