İmar barışının bütçeye etkisi!

Habertürk yazarlarından Abdurrahman Erden, bugün köşesinde "Zincirin son halkası bütçe" başlıklı yazısında imar barışına değindi. İşte yazının detayları...

Yüksek kur ve faiz büyümeyi vurdu. Daralan ekonomide işsizlik arttı. İşsiz kalanlar tüketimden kesildi. Tüketim düşüşü vergi gelirlerini azaltarak bütçeyi vurdu. Sonuç, büyüme yok, işsizlik ve bütçe açığı var.

Dün ekonominin iki temel göstergesi açıklandı.  Nisan ayı istihdam ve haziran ayı bütçe verileri.

Önce istihdam verilerinden başlayalım. Genel işsizlik oranı yüzde 13 ile hala çift haneli ve yüksek düzeyde seyrediyor. Geçen yılın aynı ayına göre nisanda işsizlik 3.4 puan arttı.

Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı da son bir yılda yüzde 10.3’ten yüzde 13.8’e çıktı ve 3.5 puan artış kaydetti.

-Çalışanların sayısı ise mevsim etkilerinden arındırılmış olarak 28.8 milyondan 28 milyona geriledi. İstihdamdaki azalma 784 bin kişi veya yüzde 2.7 oranında.

İŞSİZLERE YENİLERİ EKLENDİ

-Nüfus ise artıyor. 15 yaş üzeri nüfus son bir yılda 742 bin arttı. Fazla rakama boğmadan sonucu verelim. Geçen yılın nisanında 3.1 milyon kişi işsiz sayısı bu yılın nisanında 4.2 milyona yükseldi. İşsizlerin artışı 1.1 milyon kişi. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsiz sayısındaki artış biraz daha fazla ve 1.2 milyon kişi.

-2001 krizi sonrası ilk kez böyle bir istihdam kaybı ve işsizlik artışı tablosu ile karşılaşıyoruz. İşsiz kalmak, eğer işsizlik maaşı alamıyorsa gelirinden olmak ve yakınlarına bağımlı hale gelmek demek. İşsizlik maaşı alanlar da bunu belli bir süreyle maaş veya ücretlerinin düşük bir oranı kadar alabiliyor.

İŞSİZ KALAN HARCAMALARI DÜŞÜRÜYOR

-Geliri düşen, yakınlarına bağımlı hale gelen kişi ve aileler elbette harcamalarını kısar. Başta en büyük harcama kalemlerinden başlayarak, zorunlu olmayan harcamalarını erteler. Bu da iç tüketime yansır. Tüketici güveninde yaşadığımız düşüş, iç talepte durgunluk, talep kanalı üzerinden enflasyonist baskının azalması istihdamın düşmesiyle ilgili bir gelişme.

-İstihdamın düşmesinin, işsizlikte milyonun üzerinde artışın en çok yansıdığı alanlardan biri de devletin bütçesi. Harcamadan kesilenlerin, tüketimin düşmesinin etkisiyle dolaylı vergiler azalıyor.

TÜKETİMLE DOLAYLI VERGİLERDE DÜŞÜŞ

-Bitişikte yer alan bütçenin yarı yıl itibariyle durumunu gösteren verilerde bu rakamlar var. Dahilde alınan KDV 4.5 milyar lira kadar azaldı ve yüzde 14.7 düştü.

- Özel Tüketim Vergisi de 3 milyar lira azalmayla yüzde 4.2 daraldı.

-İçeride tüketim kısılınca ithalat gereği de azaldı. İthalattan alınan vergilerdeki artış yüzde 4.6’da kaldı.

-Bu üç vergi toplam vergi gelirlerinin yarısını oluşturuyor. Vergilerin yarısı yüzde 3 gerileyince diğer yarısının toplamı yukarı çekmesi zor oldu. Bu nedenle toplam vergi gelirleri artışı yüzde 4.4 düzeyinde kaldı.

İLK YARI İMAR BARIŞI VE BEDELLİ İLE BÖYLE

-Bütçe giderleri ise yüzde 20.5 düzeyinde büyüdü. Buna bağlı olarak bütçe açığı yüzde 70 artarak 78.5 milyar liraya yükseldi. Yıl sonu itibariyle verilecek toplam açık ise 80.5 milyar.

-Bütçe açığının daha da büyümesini ise vergi dışı gelirlerdeki olağanüstü artış önledi. Yüzde 83 artan vergi dışı gelirler yılın ilk yarısında 44.7 milyar liradan 81.9 milyar liraya çıktı. Artışta bedelli askerlik, imar barışı gibi uygulamalar etkili.

2.YARIDA İTHİYAT AKÇESİ DEVREDE

-Yılın ikinci yarısında hemen tüketim patlaması beklenmiyor. Dolayısıyla vergi gelirlerinin bu kanaldan sıçraması zor. Bedelli askerlik ve İmar Barışı’nın kaymağı da yılın ilk yarısında yenildi.

-İkinci yarıya kala kala TCMB ihtiyat akçesi kaldı. O da yaklaşık 40 milyar. Şu anda ise bütçe açığının son bir yıllık toplamı 105 milyar lira. 40 milyar lirası silinse bile ancak 65 milyar liraya inilir.

-Yıl sonu bütçe açığı hedefi olan 80.5 milyar liraya çok az alan kalır. Bu açıdan yılın ikinci yarısı sadece ihtiyat akçesi ile kurtarılamayabilir. Muhtemelen bazı vergi artışları ve kamu kesiminin kemer sıkması da gerekebilecek.

BÜYÜME OLMADAN ASLA

-Bütçenin durumu da, istihdam verileri de yeniden pozitif büyümeye dönülmeden düzelmez. Büyümenin önünde ise yüksek cari açık ve yüksek enflasyon engeli vardı. Şimdilik birinden kurtulduk, gözler ikinci yarıda enflasyonda olacak.