Kripto paralar ve borsaları nasıl düzenlenmeli?

Avukat Serkan Günel, Cumhuriyet Gazetesi'nde kripto para piyasası ile ilgili bir yazı kaleme aldı.

İşte Av. Serkan Günel'in 'Kripto Varlıklar ve Borsaları' başlıklı yazısı...

‘Kripto Paralar’ (Varlıklar) hem tanım hem de düzenleme açısından tamamen hukuki düzenlemelerden ari gelişiyor ve adeta doğal hukuk teorisinin pratiği gibi işliyor. Esasen blokzincir (blockchain) teknolojisi gibi muazzam teknolojinin, işin yalnızca bir boyutu olan kripto varlıklarla belirtilmesi üzücü bir durum. 

Bir yandan insanlara kolay para kazandıran kripto varlıklar, kişilere bir taraftan da hesabını sormakta zorluk çektikleri hırsızlık veya dolandırıcılık suçlarıyla karşı karşıya bırakıyor. Kanuni ve teknik tanımlamalarına bakıldığında “para” niteliğinde olmayan kripto paralar için ‘Kripto Varlık’ tanımının kullanmasının daha doğru olduğu düşünülüyor olsa da bu konuda değişmesi gerekenin “para” kavramı olduğu da düşünülebilir. Fakat şu anki durumda kripto varlık demek doğru görülüyor. 

Önceleri otoritelerce kabul görmeyen, geleneksel yatırım araçlarıyla (dolar, altın, hisse senedi vb.) asla rekabete giremeyeceği belirtilen Kripto Varlıklar özellikle hayata dijital gözlüklerle bakan genç kuşağın ani ve yoğun talebi ile artık en muhafazakar ekonomistlerin bile göz ardı edemeyeceği bir ekonomik güç oldu. Kovid-19 salgınıyla beraber yükselişini hızlandıran kripto para piyasasının değeri ise Nisan 2021'de 2 trilyon doları geçti. 

Bu açıdan bakıldığında devletlerin ve uluslarüstü kuruluşların bu konuda bir standart düzenlemesi yapmasının zorunlu hale geldiği gözlerden kaçmıyor. Ancak, olası bir düzenlemenin iki yönlü olumsuz etkisinin de olabileceği düşünülüyor. Bu etkilerden birincisi olumlu bir düzenleme ile geleneksel piyasa araçlarına karşı kripto paralara daha fazla bir yönelme yapılarak geleneksel ekonominin dengeleri ile oynamak ve dolayısıyla devlet ekonomilerinin zarar görmesine neden olmak, diğeri ise olumsuz bir düzenleme ile (kısıtlama, yasaklama, ağır vergilendirme) bireysel yatırımcılarınn ani kayıplar yaşamasına neden olarak tepki çekme ve bireysel iflaslarla toplum huzurunu ve düzenini kaçırmak. 

"GAYRİ MADDİ VARLIK"

Diğer taraftan internetin doğası gereği, olası bir düzenlemenin muhakkak uluslararası yapılması zorunluluğuna ek olarak, bunun yaptırım açısından imkansızlığı da önemli bir problem teşkil ediyor. Devletlerin tekil düzenlemeleri ise yatırımcıların hareket serbestliği sebebiyle aynı vergi cennetlerinde yapıldığı gibi serbest ülkelerde işlem yapmayı tercih ettirebilir.

16 Nisan 2021'deki yönetmelikle mevzuatımızda ilk kez kripto varlıklar yer aldı. Düzenleme esasen kripto varlıklara yatırımda bulunmaya yasak getirmezken, bu varlıklar ile ödeme yapılmasının yasaklanmasını amaçlamaktaydı. Bu kapsamda kripto varlıkların tanımlanmasına ilişkin de çalışan yönetmelikle, “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlık” tanımıyla aslında daha çok ne olmadıklarını açıklanmış oldu. 

Elbette devletin özellikle ekonomi alanında düzenleyici bir konumda olması gerektiği biliniyor. Bu çerçevede kendi parasını korumak amacıyla kripto varlıkların ödeme alanında kullanılmasına yasak getirilmesi de kabul edilebilir bir durum. Ancak geleceğe damga vuracağı açık olan blokzincir teknolojisi ve bunun bir kolu olan kripto varlıklarla ilgili yapılan ilk düzenlemenin ‘yasaklama’ amacında olması bu yönde hem ülkemizde hem yurt dışında gelişmeye kapalı olunduğu izlenimi uyandırıyor. Gelişen teknoloji nehrinin ters yönünde kürek çekmek, ülkeye yarar sağlamayacak. 

Gelecekte merkeziyetsiz bir finans ile kredilerden sigortalanmaya kadar pek çok işlemin daha uygun fiyatlarla ve daha güvenli yapılabilmesini amaçlayan ve daha bu alanda gerçekleştirilebileceklerin sınırının olmadığı bu teknolojiyi dikkate almamak onu yok etmez, aynı zamanda insanların daha da çok tercih etmesine neden olur. Bu durumda yapılması gereken çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşmak amacıyla, yeni teknolojilerin anlaşılmasını kolaylaştırırken bu alanda işlem yapacak insanlara hukuki güvenlik sağlamak olacaktır. 

Bu anlamda ilk düzenleme yapılması gereken alanlarda birinin  Kripto Para Borsaları olması gerekir. Zira ülkemizin kendine özgü ekonomik şartları insanların sadece yatırım yapmak için değil belirsiz enflasyon karşısında kazancının değerini korumak amacıyla dahi yatırım tercihlerini çeşitli varlıklara yöneltiyor. Türkiye şu an Avrupa’da kripto varlıklara yatırım gerçekleştiren ülkeler arasında en yüksek işlem hacmi bulunan 3'üncü ülke konumunda.  Vatandaşların, karmaşık teknolojilere sahip olan bu kripto varlıkları alıp satabileceği tek fırsatı ise bu platformlar oluyor. Bununla birlikte şu anda ülkenin pek çok merkezi yerinde konuşlu kripto varlık alıp satan dükkanlar bile bulunuyor. 

VATANDAŞA İMKAN SUNULMALI

Ne bu fiziki dükkanlar ne de internet ortamında yer alan platformların düzenlendiği hiçbir yasa bulunmadığı gibi açılmaları için de izin gerekmiyor. Devlet bir an önce alım satım hizmeti sunan bu platformlarla ilgili bir standart hazırlamalı ve lisanslandırmalı. Bununla birlikte okullardan başlayarak temel teknoloji, finans ve hukuk okur-yazarlığının da eğitiminin verilmesi gerekiyor. Elbette internetin özgür dünyasında vatandaşlar isterse lisanssız borsalarda işlemde bulunabilir ve bu durumu engellemek mümkün olmaz. Fakat burada kendini güvende hissetmek isteyen yatırımcılara bir güvence sağlanmalı. 

Bu aşamada yakın zamanda çeşitli isimler ile açılıp yatırımcılarının mağdur olmasına neden olan kripto varlık borsaları ile ilgili de birkaç şey söylenmesi gerekiyor. Bu suçla ilgilin öncesinde kişilerin bu platformları tercih etmesi için gerçekleştirilen kampanyalar, reklamlar ile beraber TCK 158. Maddede düzenlenen Nitelikli Dolandırıcılık suçunun aradığı “hileli davranışlarla bir kimseyi aldatma” unsuru olduğu ifade edilebilir. Zira burada düzenlemenin eksikliğinden yapının kanuna aykırı bir yapı olduğu söylenemez. 

Bununla beraber kişilerin bu kripto para borsalarında kullandıkları hesabın ‘hacklenmesi’ şeklinde isimlendirilen verilerin ele geçirilmesiyle burada tuttukları varlıkların çalınması gibi suçlarda meydana geliyor.

ÇÖZÜM DENETİM VE STANDART

Doktrinde, hırsızlık suçunun ancak taşınır bir mala karşı yapılabileceği, bu sebeple İnternet Bankacılığı ile işlenen suçlarda uygulanamayacağına ilişkin baskın savunmalar bulunurken, para olarak tanımlanmayan Kripto Varlıkların çalınması durumunda TCK 142. maddede yer alan nitelikli hırsızlık suçunun oluşmayacağı açık şekilde görülüyor. 

Bu kapsamda, TCK’nın 10. bölümünde bulunan ‘Bilişim Alanında Suçlar’ başlığı altındaki düzenlemelere başvuru yapılmalı. TCK 244. madde “Sistemi Engelleme, Bozma, Verileri Yok Etme veya Değiştirme” başlığı ile pek çok fiili birlikte düzenliyor. Kripto Para Borsaları’nda yatırıma konu hesabın bir başkası tarafından ‘hacklenmesi’ şeklinde nitelendirilen suç fiili esasen TCK 244’te karşılığını bulur. Fakat bu maddede verilen cezanın caydırıcılığı az, bu sebeple bir ihtiyaçtan meydana gelen elektrik hırsızlığı düzenlemesi gibi bir düzenlemenin bu alanda da yapılması gerekiyor.

Burada şüphelinin tespit edilmesi açısından Kripto Para Borsaları’nın bazı bilgileri, soruşturmayı sürdüren savcılıklarla paylaşılmalı. Her ne kadar sabit olmayan IP adresi kullanılarak yapılan veri hırsızlığı ile ilgili kesin tspitler yapmak zor olsa da başka delillerle desteklendiğinde vaka çözüme kauşturulabiliyor. Yapılacak bir lisans düzenlemesinde bu konuda da standartlar koyulup kişilerin güvenli yatırım yapmalarına imkan sunabilir. Sermaye yapısı güçlü kripto para borsalarının SPK mevzuatına benzer bir düzenleme veya bu mevzuatın içerisinde düzenleme yeri açılarak bireysel yatırımcının güvenle yatırım yapması sağlanmalı. 

Bu kapsamda kripto varlıkların da artık hayatımızda olduğu gerçeği yadsınamaz.Bu gerçekeğe ilişkin bireysel yatırımcıyı güvence altına alan önlemlerin hayata geçirilesi ve aynı şekilde bankacılık ve borsa gibi kurumlarda yapılan düzenlemelere benzer düzenlemelerin, konunun tüm paydaşları ile görüşülerek yasaklayıcı olmayacak şekilde, düzenleyici olarak meclis tarafından yapılması gerekiyor.

Kripto paralar daha çok insanı mağdur edecek!

Kripto paralar 'para birimi' olacak mı?