İstanbul, 23 yıldır dönüşemiyor! Megakent nasıl depreme hazırlanacak?
Dünya Gazetesi köşe yazarı Naki Bakır, bugünkü köşesinde beklenen büyük İstanbul depremini ve İstanbul'daki kentsel dönüşümü kaleme aldı. İstanbul, 23 yıldır dönüşemiyor! Megakent nasıl depreme hazırlanacak? İşte ayrıntılar...
Dünya Gazetesi köşe yazarı Naki Bakır, konu ile ilgili yazısında "TÜİK verilerine göre 2021 itibarıyla İstanbul’da 5 milyona yakın hanenin bulunduğu binaların yarından fazlasının yapım tarihi, 1999 depremi sonrası yeni deprem yönetmeliğinin hazırlandığı 2000 yılı öncesine uzanıyor" ifadelerine yer verirken, İBB'nin 2018'de gerçekleştirdiği revizyon çalışmasında beş farklı yöntemle yapılan deprem tehlike ve risk senaryoları ile İstanbul'da deprem riski ölçülen toplam bina sayısı 1.166.330 şeklinde açıklandı ve bunlardan ağır hasar görecek bina sayısının 194 bin olduğu ile buralarda oturan 3 milyon dolayında kişinin evsiz kalacağına dikkat çekilmişti.
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın en son verilerine göre ise İstanbul’da hayata geçirilen kentsel dönüşüm çerçevesinde, bugüne kadar 39 ilçede toplam 695 bin konut yenilendi, 93 bin konutun ise dönüşümü sürüyor.
Megakent İstanbul’da Fikirtepe, Esenler, Gaziosmanpaşa, Kağıthane Yahya Kemal, Zeytinburnu Telsiz ve Beştelsiz, Bağcılar Demirkapı, Güngören Tozkoparan, Kartal Orhantepe, Üsküdar Mehmet Akif Ersoy, Ferah ve Kirazlıtepe, Ataşehir Şerifali, Sultanbeyli Mimar Sinan Mahallesi’nde dönüşümü gerçekleştirilen konutların teslim edildiği, Beykoz Tokatköy ve Beyoğlu Okmeydanı’nda temellerin atıldığı ifade ediliyor.
Büyük depremin ne zaman meydana geleceği bilinmezken, Bakanlık, ülke genelinde kentsel dönüşüm çalışmalarının 2035 yılında tamamlanmasını planlıyor.
Yazısında "Büyük Marmara depreminin yaşandığı 1999 yılında İstanbul’un nüfusu 10 milyon 786 bin 300 kişi idi. Aradan geçen 23 yılda yeni büyük deprem riski dolayısıyla nüfusun azaltılması ya da en azından artışının durdurulması gerekirken, il nüfusuna 5 milyon 121 bin 651 kişi daha eklendi. Ancak bu gelişme aldığı net göçten çok nüfus artışından kaynaklandı" açıklamasında bulunan Dünya Gazetesi köşe yazarı Naki Bakır, 2022 yılının sonunda 15 milyon 907 bin 951’e ulaşan İstanbul nüfusu, 1999'a göre yüzde 47,5 oranında yükseldiğini aktardı. Aynı dönemde Türkiye’nin toplam nüfusunun da yüzde 37 arttığını dile getiren Bakır, açıklamasında "İstanbul’un payı yüzde 18,7’ye kadar çıktı. Başka deyişle ülke nüfusunun yaklaşık beşte biri İstanbul’da yaşıyor" ifadelerini kullandı.
İstanbul’da 1999 depreminden sonra da artmayı sürdüren nüfus paralelinde yapılaşma da devam ediyor. NAki Bakır, konuyla ilgili "Özellikle 2011- 2019 döneminde kentte adeta bir inşaat patlaması yaşandığı dikkati çekiyor. Kahramanmaraş depreminde yıkılan çok sayıda yeni bina dikkate alındığında İstanbul’dakilerin, yeni deprem yönetmeliği sonrası inşa edilmiş olsa da ne oranda depreme dayanıklı olduğu bilinmiyor" açıklamasında bulundu.
TÜİK veri tabanından yapılan hesaplamaya göre 2000 yılı başından Eylül 2022'ye kadar olan dönemde İstanbul’da müteahhitlerin konut ve diğer amaçlarla kullanılacak, 522,6 milyon metrekare yüzölçümlü ve 2 milyon 719 bin 180 konutun bulunacağı toplam 304 bin 964 bina yapımı için inşaat ruhsatı aldığı belirlendi.
TÜİK’in Bina ve Konut Nitelikleri Araştırması’na göre 2021 itibariyle İstanbul’daki binalarda 4 milyon 755 bin 86 hane halkı bulunduğunu aktaran Bakır, "Bunlardan 493 bin 276 hanenin bulunduğu binalar 1980 ve öncesinde, 1 milyon 750 bin 833 hanenin binaları 1981- 2000 döneminde, 2 milyon 173 bin 468 hanenin binaları 2001-2021 döneminde yapılmış, 337 bin 508 haneyi barındıran binaların yapım tarihi ise bilinmiyor" ifadelerine yer verdi.
Bu istatistiklerde yalnızca hane (mesken) sayılarının yer aldığını dile getiren Bakır, bunların yanında ayrıca halka açık ikamet yeri, ofis/işyeri, otel, toptan ve perakende ticaret yeri, trafik ve iletişim binaları, sanayi binaları, kamu binaları ve eğlence, eğitim, hastane, bakımevi gibi ikamet amaçlı olmayan diğer binalardan meydana gelen on binlerce yapının bulunduğunu belirtti.
Dünya Gazetesi köşe yazarı Naki Bakır, sanayi tesislerine de değinerek, ağır sanayi tesislerinin İstanbul ve çevre şehirlerde yoğunlaşması sebebiyle, bölgede beklenen yeni büyük depremin riskinin arttığını dile getirdi.
"17 Ağustos 1999 depremi sonrası Kocaeli'nde, 200 ton susuz amonyak maddesinin havaya dağılması, 1.200 ton kriyojenik sıvı oksijenin serbest kalması, TÜPRAŞ petrol rafinerisinde çıkan yangınlar, sıvı petrol gazı sızıntısı ve petrol dökülmesi gibi sonuçlara yol açan birçok kimyasal kaza meydana gelmişti" diye konuşan Naki Bakır, TMMOB'un yerleşim alanlarınında kalmış kimyasal üretim, depolama vb. tesislerinin kent dışına taşınması, büyük endüstriyel kazalara ilişkin acil durum planları hazırlanması, kaza senaryoları modellemelerinin yapılması, İstanbul'da kimyasal maddelerin envanterinin çıkarılarak olası bir depremde bu kimyasalların ve bunlardan oluşabilecek problemlerin nasıl bertaraf edileceğinin belirlenmesini istediğini aktardı.
TMMOB, ayrıca I. ve II. Sınıf Gayri Sıhhi Müesseseler çerçevesinde bulunan sanayi tesislerinin ve doğalgaz boru hatlarının, LPG boru hatlarının, yerleşim alanları içerisinde kurulan ve işletilen akaryakıt istasyonlarının ve tüp gaz satış bayilerinin taşımakta olduğu yangın ve endüstri kazaları ihtimallerinin, şehirleri patlamaya hazır birer bomba haline getirme ya da yaşam güvenliğini ortadan kaldırma potansiyelinin fazla olduğuna vurgu yapıyor.
İstanbul Valiliği bünyesinde bulunan İstanbul Proje Koordinasyon Birimi (İSMEP) İstanbul Deprem Riski Azaltma ve Acil Durum Hazırlık Projesi için altı uluslararası bankadan temin ettiği 2,4 milyar Euro'luk kredi ile 2006'dan bugüne kadar depreme hazırlık için öncelikle kamu binalarını güçlendirme, yenileme ve afet eğitimi projeleri sürdürüyor. Megakent İstanbul'da deprem dayanıklılığı sağlanması gereken kamu binası sayısının 4 bin seviyesinde olduğunun altını çizen Naki Bakır, "Bu çerçevede okullar, hastaneler, yurtlar, sosyal hizmet binaları ve idari binalardan oluşan 1.545 kamu binasının proje kapsamında güçlendirildiği veya yıkılarak yeniden yapıldığı belirtiliyor" şeklinde konuştu.
Diğer taraftan İstanbul’un en çok göç alan il olmaya devam ederken, aynı zamanda en çok göç veren şehir de olduğu tespit edildi. Özellikle son senelerde aldığından daha fazla göç verdiği ve az da olsa “net” göç verir duruma geldiği ifade ediliyor.
Naki Bakır, konuya ilişkin TÜİK’in iç göç verilerinde yer alan rakamlara göre; "2008-2021’i kapsayan 14 yılda diğer illerden toplam 5 milyon 752 bin 444 kişilik göç alırken, aynı dönemde diğer illere de 5 milyon 543 bin 350 kişilik göç verdi. Böylece ilin nüfusunda, 14 yılda göçler kaynaklı net artış 209 bin 94 kişi oldu" ifadelerine yer verdi ve megakentten en büyük net göçün 210 bin 321 kişi ile 2018'de verildiğini işaret etti.
2019 yılında yeniden net göç alan İstanbul'un Kovid-19 pandemisi dönemi olan 2020 ve 2021 yıllarında da net göç vermeyi sürdürdüğüne dikkat çeken Bakır, "İstanbul’un son 14 yılda en fazla göç aldığı il 256 bin 594 kişi ile Ankara. Bu ili 254 bin 626 kişi ile Tokat, 213 bin 736 kişi ile Kocaeli, 200 bin 82 kişi ile Ordu ve 198 bin 880 kişi ile İzmir izliyor. Aynı dönemde İstanbul’dan en fazla göç edilen il ise 313 bin 519 kişi ile Kocaeli oldu" ifadelerine yer verdi ve bu süreçte İstanbul’dan 275 bin 246 kişinin Tekirdağ’a, 243 bin 669 kişinin Ankara’ya, 232 bin 169 kişinin Tokat’a, 209 bin 617 kişinin Ordu’ya göç ettiğini aktardı.
Jeolog Okan Tüysüz peş peşe açıkladı! İstanbul depremi kaç şiddetinde ve nerede olacak? Süre doldu!
